Η χριστιανική κίνηση με τις εθνικιστικές και σοσιαλιστικές ιδέες στην Σερβία του μεσοπολέμου

Άρθρο του Ilija Sredojević (The Spear) / ΚΟ

Η χριστιανική εθνική κοινότητα (HNZ) (Хришћанска национална заједница/ Богомољачки покрет) στο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας (1918 -1 943) ήταν ένας σύνδεσμος αδελφών Σέρβων Ορθοδόξων με επικεφαλής τον Επίσκοπο Νικόλαο Βελιμίροβιτς και αντιπροσώπευε την απάντηση του απλού και πιστού Σερβικού λαού στην πνευματική αποστασία της διανόησης και στον επιθετικό αθεϊσμό της κοινωνίας. Αν και είχε κυρίως πνευματικό και ιεραποστολικό στόχο, η HNZ γνώριζε την ανάγκη για χριστιανική πολιτική δράση που να ταιριάζει με τις πνευματικές της δραστηριότητες.

Η κίνηση είχε κοινά εκείνη την εποχή με το πολιτικό κίνημα ZBOR (του Dimitrije Ljotić). Σημαντικό ρόλο και στα δύο κινήματα είχαν ο Δρ. Dimitrije Nejdanovič, ο Δρ Đoko Slijepčević, ο Αρχιεπίσκοπος Αλέξιος Todorović και ο δικαστής Jovan Saračević (μελλοντικός επίσκοπος για τη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία εκτός Ρωσίας).

Το 1925, σε μια συγκέντρωση της HNZ εξαγγέλθηκε ότι η χριστιανική και ηθική αναγέννηση του σερβικού λαού πρέπει να ακολουθεί τρεις αρχές:

1) Διατήρηση του ορθοδόξου-ηθικού φρονήματος στον λαό,

2) Ανάπτυξη του ιδίου φρονήματος στην πίστη του Αγίου Σάβα,

3) Διάδοση ότι ο ιεραποστολικός ζήλος της πίστης του Αγ. Σάβα σε μη Ορθόδοξους λαούς.

Η εθνική χριστιανική κοινότητα θα εξασφαλίσει την κοινωνική και οικονομική πρόοδο για τον Σερβικό λαό και θα αναπτύξει και θα βοηθήσει μόνο την εθνική, σλαβική και ορθόδοξη κουλτούρα και πρόοδο πάνω στις βάσεις της χριστιανικής ηθικής.

Η πίστη του Αγίου Σάβα (Светосавље ή αγιοσαβισμός) είναι μια ορθόδοξη πίστη σερβικής μορφής και εμπειρίας που βασίζεται στην ζωή και στο έργο του Αγίου Σάββα. Ο αγιοσαβικός εθνικισμός είναι από την φύση του ένας εθνικισμός σέρβικου στυλ και εμπειρίας που βασίζεται στις διδασκαλίες και τα έργα του Αγίου Σάββα και σε όλους όσους ήρθαν μετά από αυτόν και έχτισαν πάνω στα θεμέλια που έθεσε.

[Ο Άγιος Σάββας, σερβικά: Свети Сава, (1175 - 1236), που ονομάστηκε "Πατέρας" και "Διαφωτιστής" των Σέρβων, ήταν Σέρβος πρίγκιπας και Ορθόδοξος μοναχός και ο πρώτος Αρχιεπίσκοπος της αυτοκέφαλης Σερβικής Εκκλησίας. Υπήρξε ο νεότερος γιος του Σέρβου Μεγάλου Πρίγκιπα Στέφανου Νεμάνια και αφού κυβέρνησε για λίγο, έφυγε για το Άγιο Όρος, όπου έγινε μοναχός, με το όνομα Σάββας. Στο Άγιο Όρος ίδρυσε τη Μονή Χιλανδαρίου, που έγινε ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά και θρησκευτικά κέντρα του σερβικού λαού. Θεωρείται προστάτης του Σερβικού λαού και τιμάται ως προστάτης των εκκλησιών, των οικογενειών, των σχολείων και των τεχνιτών. Το πρόσωπό του σταδιακά έγινε αντικείμενο λατρείας από τον απλό λαό  μέσα από τραγούδια, διηγήσεις και θρύλους για τη ζωή, το έργο, την αξία, την καλοσύνη, τη δικαιοσύνη και τη σοφία του. Οι Οθωμανοί έκαψαν τα λείψανά του το 1594 κατά τη διάρκεια μιας εξέγερσης, στην οποία οι Σέρβοι χρησιμοποίησαν εικόνες του Αγίου Σάββα ως πολεμικές σημαίες. Ο Светосавље ως φιλοσοφία ζωής και ως θεολογικός προσανατολισμός δημιουργήθηκε την δεκαετία του ’30 στο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας με την επιρροή του Επισκόπου Νικολάου Βελιμίροβιτς και του πατέρα Ιουστίνου Πόποβιτς. Ο λαός θεωρεί ότι χάριν στον Άγιο Σάββα και στον ιεραποστολικό του ζήλο επήλθε η πνευματική αναγέννηση και η ευημερία του σερβικού έθνους. Επειδή εθνικιστικές ομάδες αγκάλιασαν την Светосавље πίστη, κατηγορήθηκαν από τους ενάντιους ότι την «ιδεολογικοποίησαν» και την μετέτρεψαν σε καθαρά πολιτική ιδεολογία, χωρίς πνευματικό περιεχόμενο].

Σύμφωνα με τα παραπάνω, στο ενημερωτικό δελτίο της HNZ "Μονοπάτι" (Пут), ο Đoko Slijepčević γράφει:

"Δεν υπάρχει τίποτα θετικό να περιμένουμε από την ευρω-αμερικανική γραφειοκρατία, την τυραννία των τραπεζών και την τεχνοκρατία, ούτε από παρόμοια κακά που πνίγουν την ελεύθερη βούληση του ανθρώπου και κατασκευάζουν νομισματικά χρέη για αυτούς, ενώ απορρίπτουν την έννοια των χρεών στους προγόνους μας και στους απογόνους μας".

Δείγμα του πόσο κατανόησε η HNZ το κοινωνικό και εργατικό ζήτημα και την αποδόμηση του κακού του καπιταλισμού βρίσκεται σε μια διακήρυξη προς τους εργαζόμενους στο δεύτερο ενημερωτικό δελτίο “Мисионар” ("Ιεραποστολή") τον Μάρτιο του 1937:

"Είναι φυσικό οι εργάτες να στέκονται δίπλα στην εκκλησία τους, όπως και οι αγρότες. Κανείς δεν μπορεί να βοηθήσει τους εργάτες όπως η Εκκλησία. Οι εργαζόμενοι εξαπατούνται σήμερα. Οι ηγέτες τους είναι θλιβεροί, καθηγητές, διανοούμενοι των οποίων τα συμφέροντα είναι να κερδίσουν δόξα και πλούτο  εκμεταλλεύοντάς τους. Οι εργαζόμενοι έχουν γίνει άθεοι λόγω απογοήτευσης. Ο κομμουνισμός τους είναι ένας κομμουνισμός που προήλθε από απελπισία. Αυτή η απογοήτευση και η απελπισία τους είναι καρπός του ανελέητου καπιταλισμού. Οι μεγάλοι καπιταλιστές είναι οι μεγαλύτεροι ασεβείς άνθρωποι και οι μεγαλύτεροι υλιστές. Οι ψεύτικες επιστήμες τους επέτρεψαν να γίνουν πρακτικά θεοί των εργατών - αλλά αυτοί, οι εργαζόμενοι, μπορούν να βρουν μόνο την αληθινή βοήθεια και φύλαξη στην Εκκλησία. Ας μην εξαπατώνται: στη χώρα "των εργατών", στη Σοβιετική Ρωσία, οι εργαζόμενοι έχουν χαμηλό μισθό και πολύ περισσότερη δουλειά και λιγότερες ελευθερίες, αλλά πολύ περισσότερη πείνα, περισσότερη από ποτέ. Η σοβιετική κυβέρνηση μεταμόρφωσε την πλούσια Ρωσία σε μια χώρα πεινασμένων. Το κίνημά μας είναι ένα κίνημα χωρικών και αγροτών, όπως η χώρα μας είναι αγροτική και γεωργική. Η θέση του εργάτη είναι δίπλα στον αγρότη. Το μίσος και η απογοήτευση είναι καταστροφικά συναισθήματα. Θέλουμε να οικοδομήσουμε την τάξη της δικαιοσύνης και του ελέους. Μια τέτοια τάξη μόνο η Εκκλησία του Χριστού μπορεί να δημιουργήσει".

Οι κομμουνιστές χώρισαν την κοινωνία και έβαλαν τους εργαζόμενους εναντίον όλων των άλλων στοιχείων της, κυρίως εναντίον της Εκκλησίας. Για αιώνες η Εκκλησία προστατεύει και συντηρεί την κοινωνία και κάθε μέλος της, συμπεριλαμβανομένων των εργαζομένων. Δεν μπορεί να υπάρχει διχασμός μεταξύ της Εκκλησίας και των εργαζομένων. Απαιτείται μια αρμονία και ενότητα μεταξύ του απλού, σκληρά εργαζομένου λαού και της Εκκλησίας του.

Στο ίδιο πνεύμα, ο Dimitrije Ljotić, ο οποίος ήταν στενός φίλος του Νικολάου Βελιμίροβιτς και τα κινήματά του είχαν στενή συνεργασία, είχε μια συζήτηση με έναν εργαζόμενο σχετικά με τα δικαιώματα των εργαζομένων.

Το σκεπτικό ήταν:

«Αν σκέφτεστε μόνο για τον εαυτό σας, εάν νοιάζεστε μόνο για μια τάξη, να αναμένετε ότι θα προκαλέσετε ζημιά σε άλλες και αργότερα στην ίδια την τάξη για την οποία νοιάζεστε. Αν αρχίσουμε να αρπάζουμε τα δικαιώματά μας, κάποιος θα χάσει τα δικά του δικαιώματα και στο τέλος όλοι θα υπερβούν τα δικαιώματά τους».

Οι εργαζόμενοι σήμερα εξακολουθούν να είναι υπόδουλοι τόσο από το καπιταλιστικό σύστημα εκμετάλλευσης όσο και από τα κομμουνιστικά ιδεώδη των δικαιωμάτων και των συγκρούσεων. Ο μόνος τρόπος για τους εργαζόμενους να γίνουν ελεύθεροι είναι όταν θα αρχίσουν να ακολουθούν και εκφράζουν τις αξίες του Τρίτου Δρόμου, έναν αληθινό δρόμο, ενωμένοι μεταξύ τους και ενωμένοι με την Εκκλησία τους. [Προφανώς αναφέρεται στην ιδέα της «τρίτης θέσης», απέναντι δηλαδή στον καπιταλισμό και τον κομμουνισμό].

ΚΟ / πηγή