Πουλάσκι, Τενεσσί. Τρία γράμματα

Από το βιβλίο “Invisible Empire – The Story of the Ku Klux Klan, 1866-1871”, του Stanley Fitzgerald Horn (1939) / Forgotten Books (2012)

«Αυτός είναι ένας θεσμός ιπποσύνης, ανθρωπιάς, ελέους και πατριωτισμού, που έχει ενσωματώσει στην σκέψη του και στις αρχές του ό, τι είναι ιπποτικό στην συμπεριφορά, ευγενικό στο συναίσθημα, πλούσιο στον ανδρισμό και πατριωτικό στο σκοπό. Τα αντικείμενα της δράσης του είναι:

    - Πρώτον, να προστατεύσει τους αδύναμους, τους αθώους και ανυπεράσπιστους από τις ταπεινώσεις, τα λάθη και τα αίσχη των ανόμων, των βίαιων και των βάναυσων. Να ανακουφίσει τους τραυματισμένους και τους καταπιεσμένους. Να σταθεί αρωγός στον πονεμένο και τον ατυχήσαντα και ιδιαίτερα στις χήρες και τα ορφανά των στρατιωτών της Συνομοσπονδίας.

   - Δεύτερον, να προστατεύσει και να υπερασπιστεί το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών, καθώς και όλους τους νόμους που έχουν ψηφιστεί σύμφωνα με αυτό, και να προστατεύσει τις πολιτείες και τους λαούς τους από κάθε εισβολή από οποιονδήποτε και από όπου αν προέρχεται.

   - Τρίτον, να βοηθήσει και να συνδράμει στην εκτέλεση όλων των συνταγματικών νόμων, καθώς και στην προστασία των ανθρώπων από παράνομες συλλήψεις και δίκες».

                  – Οργάνωση και Αρχές της Κου Κλουξ Κλαν, 1868

Για να αποφευχθούν διάφοροι σκόπελοι στην ανάγνωση αυτού του άρθρου, να υπενθυμίσουμε και πάλι, ότι όσο τρομερό και να ακούγεται το όνομα της Κου Κλουξ Κλαν (ΚΚΚ), η ίδρυσή της στον κατεστραμμένο από τον κατακτητικό πόλεμο του Λίνκολν και υπό βαριά κατοχή Νότο, αποτελούσε την συγκεκριμένη χρονική στιγμή (αρχές του 1866) μια απόλυτα αναγκαία προσπάθεια απόδοσης δικαιοσύνης και επιβολής της τάξης*. Στην πραγματικότητα, αυτή η «πρώτη» (1865-1873) ΚΚΚ, που ιδρύθηκε την παραμονή των Χριστουγέννων του 1865 στο Πουλάσκι του Τενεσσή, δεν έχει σχέση με την δεύτερη (1915-1944) και με την τρίτη (1954 και εξής) ΚΚΚ.

Τον Αύγουστο του 1867 στο Τενεσί, μία παράξενη ομάδα από λευκές τρομακτικές φιγούρες, που ξεπρόβαλλαν με τα άλογά τους μέσα από το σκοτεινό άλσος, εμφανίστηκε ξαφνικά μπροστά σε ένα πολυπληθές κοινό που απολάμβανε  ένα «απογευματινό πικ-νικ». «Οι κυρίες για λίγα λεπτά λίγο φοβήθηκαν με τα ειδεχθή πρόσωπά τους και τα φανταχτερά κοστούμια τους», θα πει μια αυτόπτης μάρτυρας, «αλλά ένας από αυτούς που συστήθηκε ως ‘Μέγας Κύκλωπας’, τους είπε ότι η αποστολή τους ήταν η ειρήνη και η προστασία, και ειδικά επειδή οι κυρίες ανησυχούσαν, ότι το ισχυρό δεξί χέρι του κάθε αδελφού της Κου Κλουξ Κλαν θα σηκωθεί και θα πατάξει κάθε έναν που θα τολμήσει να προκαλέσει τη σεμνότητα και την αξιοπρέπεια της κάθε κυρίας που ήταν εκεί. Έτσι, αφού ηρέμησαν οι κυρίες, τους περικύκλωσαν και μέσα σε λίγα λεπτά ήταν οι.. εκλεκτοί της βραδιάς,... μέχρι που το πάρτι άρχισε να διαλύεται και τότε οι άνδρες εξαφανίστηκαν όλοι μαζί μυστηριωδώς, έτσι όπως είχαν εμφανιστεί».

To Tennessee ήταν το λίκνο της Κου Κλουξ Κλαν, και ήταν σε αυτή την πολιτεία που είχε την μεγαλύτερη διάδοση και επιρροή. Η βία και η αιματοχυσία ήταν σπάνια σε αυτή την πολιτεία, αλλά η Κλαν χειρίστηκε την μυστηριώδη επιρροή της σχεδόν σε όλες τις επαρχίες εκτός του Ανατολικού Tennessee, και σε ορισμένες από αυτές τις επαρχίες ήταν στην πραγματικότητα, έστω και για λίγο, η πολιτική εξουσία.

Η ρίζα των προβλημάτων που εμφανίστηκαν στην περίοδο της «Ανασυγκρότησης» (Reconstruction) στο Τενεσί βρίσκεται ήδη από το 1862, ενώ ο πόλεμος εξακολουθούσε να μαίνεται. Εκείνο το έτος ο στρατός της Ένωσης κατάφερε να πάρει την κατοχή του κεντρικού και δυτικού Tennessee, τα τμήματα της πολιτείας τα οποία είχαν έντονα φιλο-Συνομόσπονδα (φιλο-Νότια) συναισθήματα. Οι Νότιοι, από την άλλη πλευρά, ήταν σε θέση να προσκολλήσουν το Ανατολικό Tennessee, στο τμήμα εκείνο όπου το συναίσθημα ήταν κατά κύριο λόγο υπέρ της Ένωσης. Όλα τα τμήματα της πολιτείας, ως εκ τούτου, βρέθηκαν αναγκασμένα να ζουν προσωρινά υπό αστικές κυβερνήσεις που ήταν ανταγωνιστικές προς τις λαϊκές πλειοψηφίες και αυτός ο ανταγωνισμός, μαζί με την τριβή που ήδη υπήρχε μεταξύ των φιλο-Βόρειων του Ανατολικού Τενεσί και των άλλων κατοίκων της πολιτείας, συνέβαλε σε ένα αναποδογύρισμα της πολιτικής κατάστασης της οποίας η πολυπλοκότητα τάραξε την πολιτεία για περισσότερο από δέκα χρόνια.

Μόλις οι στρατιωτικές δυνάμεις της Ένωσης πήραν την κατοχή του κεντρικού Τενεσί, συμπεριλαμβανομένου του Νάσβιλ, της πρωτεύουσας της πολιτείας, τέθηκε σε ισχύ ο αστικός νόμος από τον στρατηγό Grant, ο οποίος επέβαλε στρατιωτικό νόμο, και ο Andrew Johnson διορίστηκε στρατιωτικός διοικητής του Προέδρου Λίνκολν. Το καθεστώς Τζόνσον ήταν πολύ καταπιεστικό για τους συμπαθούντες την Συνομοσπονδία, τους οποίους με οξύτητα κατήγγειλε ως «προδότες» και η καταπιεστική διοίκηση του σε μεγάλο βαθμό πίκρανε αυτή την κατηγορία του πληθυσμού. Μεταξύ άλλων δυσάρεστων μέτρων, επέβαλε και εφάρμοσε έναν «σιδερένιο» όρκο, τον οποίον λίγοι ντόπιοι μπορούσαν τίμια και ευσυνείδητα να δεχθούν. Επίσημα ονομάστηκε “amnesty oath”, «όρκος αμνηστίας», αλλά οι άνθρωποι τον ονόμασαν “damnasty oath”, «όρκος κατάρας».

Τα ομοσπονδιακά στρατεύματα τελικά κατέκτησαν το Ανατολικό Tennessee στα τέλη του 1863, αλλά η πολιτική κυβέρνηση δεν αποκαταστάθηκε μέχρι το Μάρτιο του 1865, όταν ο περιβόητος William G. Brownlow (φώτο), πιο γνωστός ως «Parson» Brownlow, έγινε κυβερνήτης μετά από μια παρωδία εκλογών.

Όταν η νέα Ριζοσπαστική βουλή συστάθηκε στο Νάσβιλ τον Απρίλιο, 1865, υπό τον κυβερνήτη Brownlow, ξεκίνησε μια εποχή δοκιμασιών και θλίψεων για το Tennessee. Ένας νόμος τέθηκε αμέσως σε ισχύ ο οποίος προέβλεπε τον περιορισμό του εκλογικού δικαιώματος, το αποτέλεσμα του οποίου ήταν να αφαιρεθεί η ψήφος από όλους τους πρώην Συνομόσπονδους και συμπαθούντες την Συνομοσπονδία, μαζί με όλους τους λευκούς άνδρες που δεν ήταν αυστηρά φιλο-Ριζοσπαστικοί στις απόψεις τους. Ο Brownlow, λόγω της νομιμοποιημένης εξουσίας του στην εγγραφή των ψηφοφόρων, αυθαιρετούσε κυριολεκτικά για το ποιος θα μπορούσε και ποιος δεν θα μπορούσε να ψηφίσει. Στην κομητεία Davidson, τον Ιούλιο του 1867, καταγράφηκαν συνολικά 6.000 ψηφοφόροι, εκ των οποίων μόνο οι 1.600 ήταν Λευκοί και 4.400 ήταν νέγροι, ενώ πριν από τον πόλεμο ήταν καταγεγραμμένοι 6.500, όλοι Λευκοί.

Ένας ειδικός νόμος που ψηφίστηκε αρνιόταν σε πρώην Συνομόσπονδους το δικαίωμα να κατέχουν όπλα, αλλά παρείχε το δικαίωμα αυτό σε ‘loyal’ / «πιστούς» (στην Ένωση) άντρες. Σχεδόν ολόκληρο το σώμα των λεγομένων “πιστών” ανδρών στο Κεντρικό και το Δυτικό Τενεσί εκείνη τη στιγμή ήταν νέγροι. Επίσης, η φρουρά της πολιτείας θα έπρεπε να αποτελείται από «πιστούς» άνδρες. Αυτό εκτός από τα στρατεύματα των Ηνωμένων Πολιτειών που είχαν εγκατασταθεί στις νότιες πολιτείες. Το σύστημα επιβολής του νόμου κατέρρευσε εντελώς, και καταδίκες για κοινά εγκλήματα όπως δολοφονίες και εμπρησμοί δύσκολα επιβάλλονταν. Επιπλέον, ακόμη και όταν οι εγκληματίες καταδικάζονταν, σπάνια εξέτιαν την ποινή τους, καθώς ο κυβερνήτης Brownlow ήταν φιλελεύθερος και έδινε χάρη στους Ριζοσπάστες παραβάτες.

Ας παραθέσω την έκθεση μειοψηφίας της επιτροπής του Κογκρέσου: «Η μεγάλη μάζα του λαού του Τενεσί θεώρησε ότι τέθηκε εκτός νόμου και της αρνήθηκε η προστασία από την κυβέρνηση. Αισθάνθηκαν ότι δεν είχαν κανένα δικαίωμα ως πρόσωπα ή το δικαίωμα της περιουσίας δεν ήταν σεβαστό από τις κυρίαρχες δυνάμεις. Πίστευαν ότι σκόπιμα αφοπλίστηκαν και ότι, όντας σε αυτή την κατάσταση, ό, τι αγαπούσαν ή τους ήταν πολύτιμο ήταν στο έλεος μιας αδαούς φυλής, της οποίας η άγνοια και της οποίας τα πάθη έγιναν αντικείμενο  εκμετάλλευσης από διεφθαρμένα κόμματα, με φαύλους σκοπούς. Υπό αυτές τις συνθήκες, και σε μια τέτοια στιγμή, πολλοί παρορμητικοί άντρες θεώρησαν ότι η προσωπική ασφάλεια και προστασία των ιδίων, των συζύγων τους, των θυγατέρων τους, των μητέρων τους, των αδελφών τους και των αβοήθητων αγαπημένων τους, θα ήταν εφικτή μόνο μέσα σε μία μυστική οργάνωση. Ενώ μπορεί η όλη ιστορία να δείχνει ότι ήταν λάθος τους, όλη η ιστορία βεβαιώνει επίσης, ότι μία τέτοια οργάνωση είναι το καταφύγιο των καταπιεσμένων ενάντια στον καταπιεστή. Και ενώ μπορεί να καταδικάζουμε τις μυστικές πολιτικές οργανώσεις, πρέπει να καταδικάζει με την ίδια σοβαρότητα την τυραννία του καταπιεστή.

Ενώ ο Brownlow ασκούσε ιδιόμορφο το ταλέντο του για να δημιουργήσει διχόνοια και ήταν άσσος στην κακοδιοίκηση, οι διοργανωτές της Loyal League (Λίγκας των Πιστών) άρχισαν επίσης δράση και σύντομα η Λίγκα ιδρύθηκε διεξοδικά σε όλη την πολιτεία. Όπου άνθιζε μία Λίγκα, τα προβλήματα ακολουθούσαν και το 1867 αυτά τα προβλήματα εντάθηκαν με τις επερχόμενες εκλογές, στις οποίες Ριζοσπάστες ρήτορες έβαζαν φιτιλιές στους νέγρους ενάντια στους λευκούς και τους προκαλούσαν να προβούν σε πράξεις βίας. Στο Franklin, για παράδειγμα, τα μέλη της Λίγκας κρατούσαν τους πολίτες σε μια διαρκή κατάσταση συναγερμού παρελαύνοντας μέσα από την πόλη, κάθε νύχτα, κάνοντας θορυβώδεις διαδηλώσεις χτυπώντας τύμπανα και κραυγάζοντας και κραδαίνοντας τα όπλα τους. Η έκρηξη ήρθε όταν ένας Συντηρητικός νέγρος είχε την τόλμη να προσπαθήσει να κάνει μια πολιτική ομιλία, και τα ένοπλα μέλη της Λίγκας διέλυσαν την συνάντηση και έκαναν πορεία  πυροβολώντας με τα όπλα τους στον αέρα. Εκείνο το βράδυ υπήρξε μια μοιραία σύγκρουση μεταξύ της παρέλαση των αλαλαζόντων νέγρων της Λίγκας και ενός ενόπλου σώματος Συντηρητικών, μαύρων και λευκών, που προσπάθησε να αποτρέψει την πορεία τους στη δημόσια πλατεία. Όταν οι πυροβολισμοί υποχώρησαν και ο καπνός έφυγε ένας λευκός Συντηρητικός ήταν νεκρός και έξι λευκοί και επτά νέγροι αυτής της ομάδας ήταν τραυματισμένοι, μαζί με είκοσι επτά τραυματίες της Λίγκας.

Ως αποτέλεσμα αυτής της ταραχής, και παρόμοιων συγκρούσεων σε άλλα μέρη της πολιτείας, ο φόβος ότι θα υπάρξει σοβαρό πρόβλημα την ημέρα των εκλογών, έκαναν τους ηγέτες των δύο μερών να συνεργαστούν για να αποτραπεί η αιματοχυσία. Στο Μέμφις, ο Στρατηγός Forrest οργάνωσε ένα σώμα εθελοντών που συνεργάστηκε με την αστυνομία την ημέρα των εκλογών και στις άλλες πόλεις της πολιτείας παρόμοιες προσπάθειες έγιναν για να διασφαλίσουν την ειρήνη. Αλλά η ατμόσφαιρα εξακολουθούσε να είναι τεταμένη και όλοι αισθάνονταν να βράζει από κάτω μια συγκρατημένη εχθρότητα.

Οι τριβές μεταξύ των ντόπιων λευκών και των ελευθερωμένων νέγρων είχαν αυξηθεί  σταθερά σε όλο το Τενεσί. Ακόμα και στο ανατολικό τμήμα της πολιτείας, η φιλική προς την Ένωση εφημερίδα του Brownlow, η ‘Knoxville Whig’, ανέφερε την ραγδαία αύξηση της πικρίας μεταξύ των φυλών. Λευκοί, ανέφερε η εφημερίδα, είχαν προσβάλλονταν χωρίς λόγο από νέγρους που «συχνά ρίχνονταν σε απροστάτευτες λευκές γυναίκες σε στενά πεζοδρόμια και καταριόντουσαν τους λευκούς άνδρες όταν περνούσαν από κοντά τους, μόνο και μόνο για να δείξουν την εξουσία τους». Η εφημερίδα ‘Republican Banner’ στο Νάσβιλ ανέφερε πολλές δολοφονίες από νέγρους σε όλη την πολιτεία; και στο Μέμφις γίνονταν πράξεις βίας από στρατεύματα μαύρης φρουράς τόσο συχνά ώστε ο προεδρεύων δικαστής της κομητείας, δικαστής Thomas Leonard, ζήτησε δύο συντάγματα λευκών ομοσπονδιακών στρατευμάτων να σταθμεύσουν στο Μέμφις για την προστασία των λευκών πολιτών από τις ληστείες των νέγρων στρατιωτών, τις επιθέσεις και τις δολοφονίες. Οι νέγροι στρατιώτες όχι μόνο διέπρατταν τα αδικήματα αυτά οι ίδιοι, αλλά γυρνούσαν στη πόλη προσπαθώντας να επηρεάσουν τους νέγρους της πόλης. Αυτή η πρακτική γιγαντώθηκε τόσο ώστε το 1866, ξέσπασαν αιματηρές φυλετικές ταραχές που κράτησαν τρεις μέρες και είχαν ως αποτέλεσμα τη δολοφονία σαράντα έξι νέγρων και δύο λευκών, τον τραυματισμό άλλων εβδομήντα πέντε και τεράστια καταστροφή περιουσιών, ενώ κάηκαν ενενήντα ένα κατοικίες νέγρων, τέσσερις εκκλησίες νέγρων και δώδεκα σχολεία νέγρων.

Σε ορισμένες περιοχές οι λευκοί πολίτες άρχισαν να οργανώνουν άτυπες τοπικές ομάδες αυτο-προστασίας. Ακόμη και στο Ανατολικό Tennessee υπήρχε η πρόταση σχηματισμού ενός ‘White Man’s Party’ («Κόμματος για τον Λευκό Άνθρωπο») που θα απέτρεπε τους νέγρους από το να αποκτήσουν τον έλεγχο της πολιτείας. Υπήρχε μια γενική αίσθηση ανησυχίας και συναγερμού. Οι πολίτες θεώρησαν ότι η ευημερία τους απειλείτο, αλλά δεν ήξεραν ακριβώς να κάνουν για αυτό.

Ήταν ακριβώς εκείνη την χρονική στιγμή που κάποιοι «θερμόαιμοι» νέοι άνδρες από το Pulaski οργάνωσαν μία τοπική λέσχη, την οποία ονόμασαν Κου Κλουξ Κλαν, ένα όνομα που θα γινόταν συνώνυμο του τρόμου τα επόμενα χρόνια. Καθώς τα προβλήματα με τους νέγρους συνεχίζονταν και η αγωνία των ανθρώπων εντάθηκε, υπήρχε η ιδέα της διαμόρφωσης κάποιου είδους αντι-οργάνωσης αμυντικού χαρακτήρα, κατ' αναλογία των μυστικών και προφανώς εχθρικών οργανώσεων των πρώην σκλάβων. Μία τοπική επιτυχία της Κου Κλουξ Κλαν στη κομητεία Giles έδωσε το έναυσμα ότι θα έπρεπε να αξιοποιηθεί ως μια νέα και αποτελεσματική μέθοδος που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί προς όφελος σε όλη την πολιτεία.

Η πρώιμη ανάπτυξη του Κλαν ήταν αργή, και δεν ήταν μέχρι περίπου το πρώτο του 1868 που άρχισε να αναγνωρίζεται δημοσίως ως υπολογίσιμη δύναμη στο Tennessee. Υπήρξαν περιστασιακές αναφορές για την Κου Κλουξ στις εφημερίδες από καιρό σε καιρό το 1867, αλλά ήταν ως επί το πλείστον χιουμοριστικής φύσεως, και υπήρχε μια γενική τάση να ελαχιστοποιούν το θέμα και να το κοροϊδεύουν ως μια εκδήλωση αγορίστικου ενθουσιασμού ασήμαντης σπουδαιότητας. Οι εφημερίδες έγραφαν άρθρα όπως «η Κου Κλουξ παρέλασε στο Murfreesboro χθες το βράδυ, με δύναμη 5.000 με 7.000 ανδρών. Μερικοί από αυτούς ήταν τόσο ψηλοί που έριξαν τις πλάκες από τη στέγη της νέας εκκλησίας, καθώς περνούσαν». Ο όρος «Κου Κλουξ» εκείνες τις ημέρες είχε την χροιά κάποιου είδους περίτεχνης φάρσας. Ο μέσος άνθρωπος γελούσε με αυτή.

Αλλά στις αρχές του 1868 άρχισε να φαίνεται στους πολίτες, καθώς και στους συντάκτες των εφημερίδων, ότι το κίνημα της Κου Κλουξ ήταν κάτι πολύ πιο σοβαρό από ό, τι νόμιζαν - ότι είχε κάποιον σοβαρό, πιθανώς απειλητικό, σκοπό. Στο τεύχος του Φεβρουαρίου 1, η ‘Nashville Union and Dispatch’ είχε ένα άρθρο με τίτλο «Η Κου Κλουξ Κλαν - Ένα υπέροχο και μυστηριώδες Τάγμα», στο οποίο έλεγε:

«Η μυστική αδελφότητα γνωστή ως η Κου Κλουξ Κλαν είναι ίσως η πιο εξαιρετική ένωση που γνώρισε αυτός ο αιώνας. Ένα μέλος της οργάνωσης, ντυμένος με τα στολίδια του τάγματος, είναι σίγουρα ένα παράξενο αντικείμενο. Η ρόμπα του κόκκινη, ή μελαγχολική μαύρη, ανάλογα με την περίπτωση, χαλαρή από τη μέση μέχρι τα πόδια, θύμιζε μάλλον τους ήρωες των Arabian Nights.... Ανεβαίνει στο άλογο με μία γρήγορη κίνηση, σαν να φοβάται ότι το φρικτό κάλυμμα που κρύβει το πρόσωπό του, και από το οποίο ένα ζευγάρι ακτινοβόλων ματιών διαπερνούν τον θεατή, ίσως από κάποιο ατυχές ατύχημα φύγει και χάσει την δύναμη της μυστικότητας....

* Διάβασε: Κου Κλουξ Κλαν: Αυτά που δεν σου είπαν

και :

- Η κατάσταση στο Νότο μετά το Appomattox

- “Τhe Birth of a Nation”: Εκατό χρόνια μετά

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ