Agnus Dei

Το ‘Agnus Dei’ (‘Ο Αμνός του Θεού’) είναι μια χορωδιακή σύνθεση από το περίφημο “Adagio for Strings” (Adagio για έγχορδα) του 1936, του Αμερικάνου μουσικοσυνθέτη Samuel Barber (Σάμουελ Μπάρμπερ, 1910 – 1981). Το 1967, ο Barber έβαλε λόγια στα λατινικά στο λειτουργικό Agnus Dei, που είναι μέρος της ρωμαιοκαθολικής λειτουργίας, για μικτή χορωδία με προαιρετικό όργανο ή συνοδεία πιάνου. Η μουσική έχει διάρκεια περίπου οκτώ λεπτά.

Ο Μπάρμπερ αποτελεί έναν από τους πιο φημισμένους συνθέτες του 20ου αιώνα: ο κριτικός μουσικής Donal Henahan δήλωσε ότι "Μάλλον κανένας άλλος Αμερικανός συνθέτης δεν γνώρισε ποτέ μια τέτοια πρόωρη, επίμονη και τόσο μακροχρόνια αναγνώριση». Τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για τη μουσική δύο φορές: για την όπερα Vanessa (1956-1957) και για το Κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα (1962).

Ο Μπάρμπερ (αγγλο-σκωτσέζο-ιρλανδικής καταγωγής) ήταν ένας από τους πρώτους μαθητές του ινστιτούτου Κέρτις, στη Φιλαδέλφεια, όπου σπούδασε πιάνο, σύνθεση, ενορχήστρωση και τραγούδι. Κερδίζοντας βραβεία και υποτροφίες, προκάλεσε την προσοχή της κριτικής με το ‘Adagio για έγχορδα’ το 1936. (Αντάτζιο είναι μουσικός όρος ο οποίος υποδηλώνει τον αργό ρυθμό με τον οποίο πρέπει να παιχτεί ένα μουσικό κομμάτι). Βασικό χαρακτηριστικό των συνθέσεών του αποτελεί η νεωτερίζουσα μουσική γλώσσα, στην οποία ενυπάρχουν αρμονικά τα στοιχεία της μελαγχολίας και της ειρωνικής διάθεσης.

Η υποδοχή του έργου ήταν ενθουσιώδης και οι κριτικές θετικές. Ο κριτικός Αλεξάντερ Μόριν έγραψε ότι το έργο είναι «γεμάτο συμπόνοια και εξαγνιστικό πάθος, που σπάνια αφήνει κάποιον με στεγνά μάτια». Με την πάροδο των ετών έγινε το πιο δημοφιλές έργο του Μπάρμπερ. Βοήθησε σε αυτό ότι χρησιμοποιήθηκε ως υπόκρουση στις κηδείες επιφανών προσωπικοτήτων (Ρούζβελτ, Πρίγκιπας Ρενιέ), αλλά και στην επιμνημόσυνη δέηση των θυμάτων της 11ης Σεπτεμβρίου. Πολλοί, (όπως εγώ) το πρωτοάκουσαν στην ταινία ‘Platoon’ του 1986 και στην καταπληκτική σκηνή με τον θάνατο του λοχία Elias (Willem Dafoe).

Οι ακροατές του ΒΒC το ψήφισαν το 2004 ως το πιο λυπητερό κομμάτι στην ιστορία της κλασσικής μουσικής. 

Ο Barber ποτέ δεν έκανε καμία δημόσια νύξη για τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις. Όμως ένα φόντο από την πίστη των Πρεσβυτεριανών – Κουάκερων άφησε ένα βαθύ ριζωμένο αποτύπωμα πάνω του. Μπορούμε να αισθανθούμε αυτό στην επιλογή του στα κείμενα ‘Hermit Songs’ (Τραγούδια του Ερημίτη) (1953) και στο ‘Prayers of Kierkegaard’ (Προσευχές του Κίρκεγκωρ. - Ο Σαίρεν Κίρκεγκωρ ήταν Δανός φιλόσοφος και θεολόγος του 19ου αιώνα). Είναι αλήθεια ότι τα ποιήματα Hermit Song που γράφτηκαν από μοναχούς του 14ου αιώνα, είναι τόσο και ιερά και βέβηλα, αλλά η πλειοψηφία τους κλίνει προς μια στάση απλής πίστης. Μπορούν επίσης να ερμηνευθούν ως αποτύπωμα της απομονωμένης μοναχικής ζωής ενός καλλιτέχνη, καθώς και ενός θρησκευόμενου ανθρώπου.

Αλλά οι Προσευχές του Κίρκεγκωρ είναι αναμφισβήτητα μια θρησκευτική δήλωση, όπου η μη ρεαλιστική- αλλά ελπιδοφόρα στάση του αμερικανικού Προτεσταντισμού, ο πυρήνας της ανατροφής του Barber, έχει βρει ένα κέντρο. Έγραψε, συζητώντας για το έργο του: "Κάποιος βρίσκει εδώ τρεις βασικές αλήθειες: φαντασία, διαλεκτική και θρησκευτική μελαγχολία. Η αλήθεια που αυτός [ο Κίρκεγκωρ] είδε ήταν μια αλήθεια η οποία ήταν μια αλήθεια για μένα».

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ