Το Ισλάμ και η Δύση: οι απόψεις του καθηγητή Bernard Lewis

Του Γιάννη Κολοβού *

Ιδιαίτερη βαρύτητα για το θέμα του Ισλάμ και της σχέσης του με την Δύση και τις δυτικές αξίες έχουν οι απόψεις του καθηγητή του Πανεπιστημίου του Princeton Bernard Lewis, ο οποίος θεωρείται αυθεντία σε θέματα Ισλάμ. Όπως τονίζει στο βιβλίο του “The Crisis of Islam:Holy War and Unholy Terror”, (2003), ο καθηγητής Lewis: «Το Ισλάμ δεν είναι μόνο ένα θέμα πίστης και πρακτικής, είναι επίσης μία ταυτότητα και μία αφοσίωση – για πολλούς, μία ταυτότητα και μία αφοσίωση που υπερβαίνει όλες τις άλλες» (σελ. 15). Κατά αυτόν: «Το Κοράνι κάνει λόγο τόσο για ειρήνη όσο και για πόλεμο. Οι εκατοντάδες χιλιάδες παραδόσεις και ρήσεις που αποδίδονται, με ποικίλη αξιοπιστία, στον Προφήτη και κάποιες φορές μεταφράζονται με πολύ διαφορετικούς τρόπους, παρέχουν ένα ευρύ φάσμα καθοδήγησης, από τους οποίους η μαχητική και βίαιη μετάφραση της θρησκείας είναι μία μεταξύ των πολλών. Εν τω μεταξύ, σημαντικός αριθμός Μουσουλμάνων είναι έτοιμοι να εγκρίνουν, και λίγοι εξ’ αυτών να εφαρμόσουν, αυτήν την μετάφραση της θρησκείας τους. Η τρομοκρατία απαιτεί μόνο λίγους» (σελ. 29-30).

Παρουσιάζοντας την κοσμοθεωρία του Ισλάμ ο Lewis (φώτο) τονίζει ότι «στην παγκόσμια Ισλαμική πολιτεία, όπως την έχουν συλλάβει οι Μουσουλμάνοι, δεν υπάρχει Καίσαρ, αλλά μόνο ο Θεός, ο οποίος είναι ο μόνος Ανώτατος Άρχων και η μόνη πηγή του νόμου» (σελ. 6). Μάλιστα, κατά τον Lewis «οι περισσότεροι [Μουσουλμάνοι] θα συμφωνούσαν ότι ο Θεός ασχολείται με την πολιτική, και η πεποίθηση αυτή επιβεβαιώνεται και υποστηρίζεται από την shari’a, τον Ιερό Νόμο, ο οποίος ασχολείται εκτενώς με την απόκτηση και την άσκηση εξουσίας, την φύση της νομιμοποίησης και της εξουσίας, τα καθήκοντα του άρχοντος και του υπηκόου, κοντολογίς, με αυτό που εμείς στην Δύση θα αποκαλούσαμε συνταγματικό δίκαιο και πολιτική φιλοσοφία» (σελ. 7). Και συνεχίζει: «Κατά την μουσουλμανική παράδοση, ο κόσμος χωρίζεται σε δύο οίκους: τον Οίκο του Ισλάμ (Dar al-Islam), στον οποίον διοικούν οι Μουσουλμανικές κυβερνήσεις και επικρατεί ο Μουσουλμανικός νόμος, και στον Οίκο του Πολέμου (Dar al-Harb), στον υπόλοιπο κόσμο, που εξακολουθεί να κατοικείται, και πιό σημαντικό, να διοικείται από τους άπιστους. Η υπόθεση είναι ότι το καθήκον της jihad θα συνεχισθεί, διακοπτόμενο μόνο από ανακωχές, μέχρι είτε όλος ο κόσμος να υιοθετήσει την Μουσουλμανική πίστη, είτε να υποταγεί στην Μουσουλμανική κυριαρχία» (σελ. 27).

Μάλιστα ο Lewis διαφωνεί ότι η έννοια της jihad έχει μόνο πνευματικό και ηθικό περιεχόμενο τονίζοντας ότι «η συντριπτική πλειονότητα των πρώτων αυθεντιών συζητούν την jihad με στρατιωτικούς όρους» (σελ. 26) και υπογραμμίζοντας ότι «για το μεγαλύτερο τμήμα της καταγραφείσας ιστορίας του Ισλάμ, η λέξη jihad χρησιμοποιούνταν κυρίως με στρατιωτική έννοια» (σελ. 28). Κατ’ αυτόν: «Η Jihad είναι παρούσα από την αρχή της Ισλαμικής ιστορίας – στην γραφή, στην ζωή του Προφήτη, και στις ενέργειες των συντρόφων του και των αμέσων διαδόχων του. Έχει συνεχισθεί μέσω της Ισλαμικής ιστορίας και διατηρεί την γοητεία της μέχρι σήμερα» (σελ. 32). Επιπλέον, «καθώς ο ιερός πόλεμος είναι μία υποχρέωση της πίστης, ρυθμίζεται λεπτομερώς από την shari’a [τον Ισλαμικό νόμο]» (σελ. 33) ενώ όσοι Μουσουλμάνοι σκοτωθούν στην jihad αποκαλούνται «μάρτυρες».

Μία σημαντική επισήμανση του Lewis αφορά τον ρόλο των τζαμιών για τα ισλαμικά κινήματα. Τα τζαμιά μπορούν να αποτελέσουν «ένα δίκτυο συνεργασίας και επικοινωνίας που ακόμα και οι πιό δικτατορικές κυβερνήσεις δεν μπορούν να ελέγξουν πλήρως» (σελ. 20). Και πιό συγκεκριμένα: «οι δικτάτορες μπορούν να απαγορεύσουν κόμματα, μπορούν να απαγορεύσουν συναντήσεις – δεν μπορούν να απαγορεύσουν την δημόσια λατρεία, και μπορούν μόνο σε περιορισμένο βαθμό να ελέγχουν τα κηρύγματα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι θρησκευτικές αντιπολιτευόμενες ομάδες να είναι οι μόνες που έχουν τακτικούς χώρους συναντήσεων όπου μπορούν να συγκεντρωθούν και να έχουν στην διάθεσή τους ένα δίκτυο έξω από τον έλεγχο του κράτους ή τουλάχιστον όχι πλήρως υποκείμενο σε αυτόν» (σελ. 114).

Για την σχέση του Ισλάμ με την δημοκρατία, ο Lewis τονίζει ότι η δημοκρατική ιδεολογία απαιτεί να παρέχονται στην Ισλαμιστική αντιπολίτευση ελευθερία και δικαιώματα, αλλά «οι Ισλαμιστές, όταν ανέλθουν στην εξουσία, δεν έχουν καμμία τέτοια υποχρέωση. Αντιθέτως, οι αρχές τους τούς επιβάλλουν να καταπιέσουν όποιες θεωρούν ως ασεβείς και ανατρεπτικές δραστηριότητες. Για τους Ισλαμιστές, η δημοκρατία, εκφράζοντας την γνώμη του λαού, είναι η οδός προς την εξουσία, αλλά είναι μονόδρομος, από τον οποίο δεν υπάρχει επιστροφή, καμμία απόρριψη της κυριαρχίας του Θεού, όπως ασκείται διαμέσου των επιλεγμένων εκπροσώπων Του. Η εκλογική πολιτική τους έχει διατυπωθεί περιληπτικά με το κλασικό «ένας άνδρας (μόνο άνδρες), μία ψήφος, άπαξ»» (σελ. 96).

  

* Ο Γιάννης Κολοβός είναι επικοινωνιολόγος. Το απόσπασμα είναι από το βιβλίο «Πολυπολιτισμικότητα; Όχι, ευχαριστώ!», εκδόσεις Πελασγός (2011). Βρίσκεται και εδώ

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ