«Μη μου μιλάς εμένα για Μακεδονία!... »

Μία φορά είδα τον Κωνσταντίνο Καραμανλή να κλαίει.

Ο άνθρωπος ο οποίος έλεγε ότι «για να γίνω πολιτικός, έκανα την καρδιά μου πέτρα» και εννοούσε ότι σε ολόκληρη τη σταδιοδρομία του δεν θέλησε (ή δεν μπόρεσε) να έχει φίλους· ο άνθρωπος που από όλους εθεωρείτο σκληρός, χωρίς συναισθήματα, πρόσωπο απλησίαστο, σχεδόν ακοινώνητος· αυτός ο πολιτικός ηγέτης, που τερμάτισε τις δημόσιες εμφανίσεις του αλλά και σταμάτησε να δέχεται ακόμη και φιλικές επισκέψεις στο σπίτι όταν τα πόδια του δεν μπορούσαν να τον κρατήσουν όρθιο για λίγα έστω λεπτά της ώρας· ο άνθρωπος αυτός λύγισε αιφνιδίως και καθώς στεκόταν όρθιος πίσω από το γραφείο του Προέδρου της Δημοκρατίας προσπάθησε με ανάστροφη την παλάμη του να κρύψει τα δάκρυά του...

«Μη μου μιλάς εμένα για Μακεδονία!... » είπε, και ο συνομιλητής του δημοσιογράφος προτίμησε να σιωπήσει.

Η σιωπή κράτησε ένα με δύο λεπτά. Τη διέκοψε ο ίδιος ο Πρόεδρος. που έχοντας ανακτήσει την ψυχραιμία του, εξήγησε με το γνωστό του ύφος και τον κοφτό λόγο γιατί τα Σκόπια πρέπει να αντιμετωπισθούν με αποφασιστικότητα από την τότε κυβέρνηση (της Νέας Δημοκρατίας, την οποία ο ίδιος είχε ιδρύσει μερικά χρόνια πριν, για να τον διαδεχθούν ο Γ. Ράλλης, ο Ευάγγελος Αβέρωφ και ο Κ. Μητσοτάκης, πρωθυπουργός εκείνη την εποχή).

Το περιστατικό αυτό θα αρκούσε για να δείξει τι συναισθήματα ξυπνούν στους Έλληνες οι διεκδικήσεις που μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας του Τίτο προβάλλει η κυβέρνηση των Σκοπίων, της μικρής βαλκανικής χώρας που θέλει να αποκαλείται Μακεδονία. Η απαίτηση αυτή των Σκοπιανών, αφ’ ης εκδηλώθηκε από τα τέλη της δεκαετίας του ‘80, την εποχή της καταρρεύσεως των κομμουνιστικών καθεστώτων και της εκρήξεως των «εθνικιστικών» κινημάτων (που συχνά προκάλεσαν αιματοχυσίες εξωφρενικές), σήμανε συναγερμό για τους Ελληνες.

Αρκετοί διατύπωναν τότε τη θεωρία ότι είναι μια ομάδα σωβινιστών στην Ελλάδα που θορυβούν για λόγους ίσως πολιτικών σκοπιμοτήτων. Ένα απρόοπτο γεγονός ήρθε ξαφνικά να αποδείξει πόσο είχε θιγεί ο πατριωτισμός των Ελλήνων, ιδιαίτερα στη βόρεια περιοχή της χώρας. από τις προκλήσεις των Σκοπιανών.

Συνέβη ξαφνικά. Ο καθηγητής Μανόλης Ανδρόνικος, επιφανής αρχαιολόγος, που έγινε διεθνώς γνωστός για την ανασκαφή του τάφου του βασιλέως Φιλίππου (πατρός του Μεγάλου Αλεξάνδρου) στη Βεργίνα, έφυγε από τον κόσμο σε ηλικία 79 ετών το έτος 1992. Στην κηδεία του θα έπρεπε να είμαστε παρόντες οι συγγενείς και οι φίλοι του - ας τους μετρούμε σε εκατοντάδες. Συνέβη όμως το πρωτοφανές. Στην κηδεία ενός ανθρώπου που δεν υπήρξε ποτέ πολιτικός, αλλά σεμνός ακαδημαϊκός δάσκαλος. προσήλθε σύμπασα η Θεσσαλονίκη. Δεκάδες χιλιάδες άνδρες και γυναίκες, άφησαν τις εργασίες και τα σπίτια τους και ήλθαν να συνοδεύσουν τον Ανδρόνικο στο τελευταίο του ταξίδι. Δεν τον γνώριζαν. Αλλά ήταν ο άνθρωπός τους - ο καθηγητής που με τις ανακαλύψεις του σφράγιζε την ελληνικότητα της Μακεδονίας.

Η κηδεία μετεβλήθη σε μια σιωπηλή εθνικο-πολιτική συγκέντρωση, που τάραξε την ιθύνουσα πολιτική τάξη στην Αθήνα. Ηταν ένα από τα γεγονότα που επέβαλαν στον τότε πρωθυπουργό Κ. Μητσοτάκη να υιοθετήσει σκληρή στάση απέναντι στα Σκόπια.

Ο ιστορικός του μέλλοντος θα καταγράψει το σύνολο των γεγονότων εκείνης της δραματικής εποχής και θα αξιολογήσει πρόσωπα και πολιτικές. Θα λάβει φυσικά υπ’όψιν τις ιδιαιτερότητες αυτής της αιματοβαμμένης Χερσονήσου, που συχνά λειτούργησε ως χωνευτήρι ανθρώπων, πολιτισμών και ιδεών.

Ο επί κομμουνιστικού καθεστώτος πρόεδρος της Βουλγαρίας Τοντόρ Ζίφκοφ είχε πει στον τότε πρωθυπουργό της Ελλάδας Κωνσταντίνο Γ. Καραμανλή ότι θαύμαζε το θάρρος του να προχωρήσει σε εξομάλυνση των σχέσεων της Ελλάδας με τη Βουλγαρία, παρά το ότι οι δύο χώρες ανήκαν (τότε) σε διαφορετικά πολιτικά και στρατιωτικά συστήματα. Ο Καραμανλής τον διέκοψε λέγοντας: «Θα θαύμαζες ακόμη περισσότερο το θάρρος μου αν γνώριζες ότι όταν ήμουν παιδί είχα φάει πολύ ξύλο από τους βούλγαρους κομιτατζήδες!».

Είναι δύσκολο πράγματι να κατανοήσει κανείς αυτές τις καταστάσεις που μας κάνουν συχνά να παραδεχόμαστε το σχετλιαστικόν ‘Εδώ είναι Βαλκάνια’! Για να κατανοήσουμε το πρόβλημα και να αντιμετωπίσουμε σωστά την όποια κρίση πρέπει να γνωρίζουμε την Ιστορία.

(Πρόλογος Σ. Ψυχάρη από το βιβλίο του καθηγητή Κ. Βακαλόπουλου «Το Μακεδονικό Ζήτημα» ειδική έκδοση για την εφημερίδα «ΤΟ ΒΗΜΑ», Σεπτέμβριος 2009).