Το νεορατσιστικό μόρφωμα

Την επομένη των εκλογών της 18^ης Μαΐου 2014, η εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ είχε στο εσωτερικό της έκδοσής της, αναλύσεις για τα αποτελέσματα των εκλογών και το τι κέρδισε ή έχασε το κάθε κόμμα. Στο κάθε επί μέρους άρθρο λοιπόν, υπήρχε η φωτογραφία του αρχηγού του εκάστοτε κόμματος. Στο κομμάτι για το ΠΑΣΟΚ υπήρχε η φωτογραφία του Βενιζέλου, στο κομμάτι για την ΔΗΜΑΡ υπήρχε η φωτογραφία του Κουβέλη, στο κομμάτι για το ΚΚΕ η φωτογραφία του Κουτσούμπα και ούτω καθεξής. Στο κομμάτι για την Χρυσή Αυγή υπήρχε το σκίτσο ενός χιμπαντζή που πεταγόταν από την κάλπη, ενώ η σκιά του σχημάτιζε έναν αγκυλωτό σταυρό. Του δε συγκεκριμένου κόμματος το όνομα δεν αναφερόταν στον τίτλο, αλλά ονομαζόταν υποτιμητικά «μόρφωμα». [Παρένθεση: τις ημέρες αυτές το ίδιο έντυπο, όπως και τα υπόλοιπα, δεν κάνουν λόγο για «μάχη για τις ψήφους» του “μορφώματος”, αλλά της “Χρυσής Αυγής” ή της “ακροδεξιάς”. Μόλις περάσουν οι εκλογές θα επανέλθει ο όρος “μόρφωμα”, συνήθως με την προσθήκη «νεοναζιστικό». Τέλος παρένθεσης].

Το μήνυμα που περνάει η γελοιογραφία είναι σαφές. Δεν χωράει καμία προσπάθεια επεξήγησης. Οι άνθρωποι που ψήφισαν το «μόρφωμα» (δηλαδή την Χ.Α.) δεν είναι άνθρωποι, είναι μαϊμούδες. Αξίζει να τονιστεί, ότι εδώ δεν απεικονίζεται ο αρχηγός της Χ.Α. ή έστω κάποιος υποψήφιός της ως χιμπατζής, αλλά η εικόνα του χιμπατζή να βγαίνει από την κάλπη, είναι ξεκάθαρο ότι σημαίνει ότι το εκλογικό αποτέλεσμα  της Χρυσής Αυγής, η ψήφος στην Χρυσή Αυγή, δηλαδή με λίγα λόγια, όσοι ψήφισαν Χρυσή Αυγή, δεν είναι άνθρωποι, όπως όλοι οι υπόλοιποι, αλλά χιμπατζήδες. Βέβαια δεν είναι η πρώτη φορά που η συγκεκριμένη εφημερίδα παρουσιάζει σκίτσα του συγκεκριμένου γελοιογράφου, όπου πάντα αρέκεται να απεικονίζει τους γενικά τους “Χρυσαυγίτες” ως μαϊμούδες και γορίλες. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα.

[Παρένθεση, περί μαϊμούδων: η απεικόνιση ενός δημοσίου προσώπου ως μαϊμού, πάντα «ξεσηκώνει» τον πολιτικό και μιντιακό κόσμο που ομοφώνως σπεύδουν να καταγγείλουν το «ρατσιστικό» σκίτσο που «δημιουργεί σάλο». Παρόλα αυτά τα «αντιρατσιστικά» τους αντανακλαστικά απενεργοποιούνται ανάλογα με το πρόσωπο που παρουσιάζεται ως μαϊμού. Έτσι οι «ευαίσθητοι» ξεσηκώθηκαν όταν είδαν σκίτσο με μαϊμού που συνειρμικά, παρέπεμπε στον πρόεδρο Ομπάμα, αλλά δεν ξεσηκώθηκαν όταν είδαν ως μαϊμού και μάλιστα σε πολλές εκδόσεις, τον πρόεδρο Μπους. Το ίδιο ξεσηκώθηκαν με την μαϊμουδοποίηση της Γαλλίδας υπουργού Τομπιρά, αλλά όχι με εκείνη του Λεπέν, του Σαρκοζί και της Σεγκολέν και ούτω καθεξής..].

Από όσο γνωρίζω, ο καθένας σε μία δημοκρατία έχει το δικαίωμα να υποστηρίζει όποιο κόμμα θέλει. Ακόμα και το πιο «ακραίο». Σε μία δημοκρατία, επίσης, επιτρέπεται η σκληρή κριτική σε κόμματα, πρόσωπα και ιδέες με τις οποίες ως άτομο ή ως ομάδα είσαι αντίθετος. Ακόμα επιτρέπεται η αντι-διαφήμιση, ο τονισμός των αδυναμιών και των λαθών και η παρουσίαση των «σκοτεινών» ή «κρυφών» σημείων του αντιπάλου. Τέλος, σε μία δημοκρατία σαφώς, επιτρέπεται η σάτιρα και η διακωμώδηση επωνύμων προσώπων, πρακτικών και επιλογών, μέσω σκετς ή γελοιογραφιών, ειδάλλως έχουμε να κάνουμε με ισλαμικού τύπου θεοκρατικό καθεστώς. Για τα όρια βέβαια της διακωμώδησης έχουν γίνει πολλές συζητήσεις και φαίνεται να μην υπάρχει κάποιος γενικός κανόνας, πολλά δε εξαρτώνται από το πρόσωπο ή την ομάδα που διακωμωδεί (βλ. «οργή» μουσουλμάνων για τα λεγόμενα «σκίτσα Μωάμεθ» και τρομοκρατημένη αναδίπλωση της «προοδευτικής» Ευρώπης όπως και καταγγελίες περί «αντισημιτισμού» για γελοιογραφίες που επικρίνουν την στάση του Ισραήλ στο παλαιστινιακό από το εβραϊκό λόμπι).

Το να απεικονίζεις όμως, μια ομάδα ανθρώπων ως μαϊμούδες (ή γενικώς ως μη ανθρώπους) αυτό ξεπερνά κάθε «πλάκα», κριτική, πολεμική ή και εμπάθεια. Αποτελεί ξεκάθαρη έκφραση ρατσισμού. Είναι θα έλεγα, η πεμπτουσία του ρατσισμού. Είτε αρέσει είτε δεν αρέσει σε κάποιους, πολλοί που σήμερα φωνάζουν και κόπτονται ότι «πολεμάνε τον ρατσισμό» και το «μίσος» αποδεικνύεται ότι έχουν υιοθετήσει την «καρδιά» του ρατσιστικού συναισθήματος. Φυσικά, δεν θα τους το πει κάποιος «δικός» τους, ομοϊδεάτης τους, ούτε ποτέ θα το παραδεχτούν οι ίδιοι, διότι τότε θα καταρρεύσει η ψεύτικη εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους και θα θρυμματιστεί το αυτοείδωλό τους. Σαφέστατα θα το αρνηθούν, όπως στο γνωστό ανέκδοτο «Δεν είμαι εγώ ρατσιστής, αυτοί είναι μαύροι», όπερ μεθερμηνευόμενο, «σαφώς και δεν είμαι ρατσιστής, αυτοί είναι μαϊμούδες» (ενίοτε και «φίδια» που μπαινοβγαίνουν στο αβγό).  

«Με απασχολούσε η γλώσσα που συνήθως επιστρατεύουν οι άνθρωποι, στην πορεία της Ιστορίας μας συνολικά, όταν αναφέρονται στους εχθρούς τους», λέει ο Ντέβιντ Λίβινγκστον Σμιθ, συγγραφέας του βιβλίου «Λιγότερο από άνθρωποι» (“Less Than Human” - Solving the Puzzle of Dehumanization, Λύνοντας το Πάζλ της Απο-ανθρωποίησης) ο οποίος διδάσκει Φιλοσοφία της Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Αγγλίας.

«Είδα ότι χρησιμοποιούμε τα ίδια ρήματα, τις ίδιες εκφράσεις που παραπέμπουν στο κυνήγι των ζώων. Άλλοτε, πολύ συχνά, οι αντίπαλοι περιγράφονται σαν οργανισμοί που κουβαλούν ασθένειες επικίνδυνες για τον άνθρωπο ή σαν έντομα που προκαλούν απέχθεια και αηδία. Διαπίστωσα, λοιπόν, ότι έχουμε συχνά την τάση να αναπαριστούμε άλλους ανθρώπους ως ζώα που αξίζει και πρέπει να εξολοθρευτούν -είτε για πλάκα, για να διασκεδάσουμε, είτε γιατί μας απειλούν. Σε κάθε περίπτωση, ο στόχος επιτυγχάνεται -ο εχθρός μας κατατάσσεται ως είδος του οποίου η ζωή έχει μικρότερη αξία από την ανθρώπινη», λέει ο Σμιθ.

 

«Αρκεί να κοιτάξει κανείς τη γλώσσα και την εικονοποιία της γενοκτονίας, κάθε γενοκτονίας που έχει καταγραφεί. Οι ναζί χαρακτήριζαν τους Εβραίους και τους Τσιγγάνους "Untermenschen", δηλαδή "υπανθρώπους". Πιο πρόσφατα, στη γενοκτονία της Ρουάντα, και εκεί η γλώσσα των Χούτου στόχευε  στην απανθρωποποίηση των θυμάτων τους. Έτσι οι Τούτσι αποκαλούνταν "κατσαρίδες", "ύαινες" και "φίδια", είδη όλα που μπορούν να απειλήσουν τον άνθρωπο. Όταν απανθρωποποιούμε τον άλλο, τον βλέπουμε σαν ένα είδος ζωής κατώτερο από εμάς, πράγμα που σημαίνει ότι μπορούμε να τον σκοτώσουμε χωρίς καμία ηθική αναστολή».

«Βεβαίως….όταν αποκαλούμε ο ένας τον άλλο γουρούνι…εκφράζουμε την οργή μας χρησιμοποιώντας εκφράσεις που ταπεινώνουν ή πληγώνουν το συνομιλητή μας. Σε αυτή τη μεταφορική χρήση της γλώσσας δεν παρεμβάλλεται η διαδικασία της απανθρωποποίησης, διαδικασία κατά την οποία δεν ανταλλάσσουμε απλώς λεκτικές προσβολές, αλλά ονομάζουμε αυτήν που βλέπουμε ως ουσία της ύπαρξης του Άλλου. Δηλαδή, κυριολεκτούμε. Γι' αυτό το λόγο και η απανθρωποίηση, η οποία ξεκινάει πάντως από τη γλώσσα, επιδρά απελευθερωτικά στην ανθρώπινη επιθετικότητα. Κοιτάξτε, όμως, δεν υπάρχει πάντα μια πολύ καθαρή διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην προσβολή και την απανθρωποποίηση».

Να θυμηθούμε ότι την εποχή των Νεότουρκων ο «αλλόθρησκος» αποτελούσε μία μεγάλη διαφορετική πραγματικότητα. Ο στιγματισμός, η απανθρωποποίηση ή θηριοποίηση, προηγήθηκε της Γενοκτονίας. Ο «γκιαούρης» δεν είχε ανθρώπινη υπόσταση. Η προπαγάνδα του κεμαλικού καθεστώτος παρουσίαζε τους χριστιανούς ως πανούργα άτομα και απάνθρωπα όντα.

Η απανθρωποίηση μιας ομάδας ανθρώπων και η θηριοποίησή τους εκφράζει το μίσος μας για αυτούς και αν δεν καθοδηγεί η ίδια στην φυσική εξόντωση των «μη ανθρώπινων» εχθρών, τουλάχιστον οδηγεί στην ανοχή της.

Ας το έχουν υπόψιν αυτό όσοι εμπλέκονται σε συζητήσεις και λογομαχίες με ποικιλόχρωμους «αντιρατσιστές».

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ