Για τον κυρΔαμιανό και την κυρά Συμέλα από την Τραπεζούντα

Για τον κυρ Δαμιανό και την κυρά Συμέλα από την Τραπεζούντα.... Πρόσωπα υπαρκτά και αγαπητά που δεν πρόλαβα όμως να γνωρίσω.







Η Γενοκτονία των Ποντίων / The Pontian Greek Genocide by the Turks

«Επιτέλους τους ξεριζώσαμε...» (Κεμάλ Ατατούρκ, 13 Αυγούστου 1923)

Μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία οι Πόντιοι αποτελούσαν το πιο αποκομμένο κομμάτι του Ελληνισμού, που ζούσαν σε μια περιοχή φτωχή, χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την κεντρική διοίκηση. Επιπλέον αποτελούσαν μειοψηφία μέσα σε ένα πλήθος αλλόθρησκων και αλλόγλωσσων λαών, όπως οι Κούρδοι και οι Αρμένιοι.

Παρ' όλα αυτά οι Πόντιοι κατόρθωσαν να διατηρήσουν τη γλώσσα και τη θρησκεία τους, να αποκτήσουν κυρίαρχη οικονομική θέση στα αστικά κέντρα της περιοχής τους, να επιδείξουν έναν αξιόλογο δημογραφικό δυναμισμό που τους επέτρεψε να επεκταθούν και στις περιοχές του Καυκάσου και της Κριμαίας, και τέλος να αναπτύξουν μια σημαντική εκπαιδευτική δραστηριότητα.

Το 1865 οι Έλληνες του Πόντου ανέρχονταν σε 265.000 άτομα, το 1880 σε 330.000 άτομα οι οποίοι κατοικούσαν κυρίως στα αστικά κέντρα. Ο ποντιακός ελληνισμός που ζούσε στις αρχές του 20ου αιώνα στις περιοχές Σινώπης, Αμάσειας, Τραπεζούντας, Σαμψούντας, Λαζικής, Αργυρούπολης, Σεβάστειας, Τοκάτης, και Νικόπολης της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αριθμούσε, σύμφωνα με υπολογισμούς του Οικουμενικού Πατριαρχείου και των Οθωμανικών αρχών περίπου 600.000 άτομα.

Παράλληλα στη νότια Ρωσία, στην περιοχή του Καυκάσου, την ίδια εποχή υπήρχαν περίπου 150.000 Πόντιοι, που είχαν μετοικίσει εκεί μετά την Άλωση της Τραπεζούντας από τους Οθωμανούς το 1461.

Το 1860 υπήρχαν στην περιοχή του Πόντου 100 ελληνικά σχολεία, ενώ μετά την κατάλυση της οθωμανικής κυριαρχίας το 1919 τα σχολεία υπολογίζονταν σε 1401 με 86.000 μαθητές, με πιο φημισμένο το Φροντιστήριο της Τραπεζούντας. Εκτός από τα σχολεία οι Πόντιοι διέθεταν τυπογραφεία, περιοδικά, εφημερίδες, λέσχες, και θέατρα, με τα οποία έκαναν αισθητό τόσο το υψηλό πνευματικό τους επίπεδο, όσο και το εθνικό τους φρόνημα.

Το 1912 η κυβέρνηση του Κιαμήλ-πασά κατόπιν επίσημης συμφωνίας με το Πατριαρχείο , έδωσαν επτά βουλευτικές έδρες στους Έλληνες του Πόντου , από αυτές τρεις στην περιφέρεια της Τραπεζούντας δύο στην περιφέρεια της Σαμψούντας και από μία στις περιφέρειες Καρά Χισάρ και Σινώπης. Έτσι η κυβέρνηση επίσημα αναγνώρισε ότι υπήρχαν 700.000 Έλληνες στον Πόντο , δεδομένου ότι κατά τους Τουρκικούς εκλογικούς νόμους ανά 100.000 κατοίκους εκλέγονταν ένας βουλευτής στην Τούρκικη βουλή.¨

Στα τέλη του 19^ου αιώνα, ο Πόντος και κυρίως τα ανατολικά βιλαέτια, γνωστά και ως Μεγάλη Αρμενία, θα υποστούν ένα σημαντικό κύμα διωγμών, με στόχο τους Αρμένιους. Το αποκορύφωμα των αποτρόπαιων γεγονότων θα επέλθει κατά τα μέσα της τελευταίας δεκαετίας, παρόμοια όμως βίαια γεγονότα θα συνεχιστούν έως το τέλος του 19ου αι. και θα επαναληφθούν κατά την πρώτη δεκαετία του 20^ου αιώνα.

Οι διωγμοί θα αποτελέσουν το υπόβαθρο, σε συνέργεια με διάφορους άλλους παράγοντες, για την οθωμανική-τουρκική «final solution», την «τελική λύση» που εφαρμόστηκε συνολικά στους χριστιανούς κατοίκους των ανατολικών επαρχιών (Πόντου και Μεγάλης Αρμενίας) στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα.

Πρόκειται για την εφαρμογή του κρατικού σχεδίου για την εξαφάνιση (μέσω της φυσικής και πολιτιστικής εξόντωσης) των γηγενών χριστιανών, μία από τις πιο σημαντικές εθνολογικές, δημογραφικές και βίαιες πολιτιστικές μεταλλάξεις του 20^ου αιώνα. Οι διωγμοί, εκ των οποίων το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η γενοκτονία των Αρμενίων, θα λάβουν χώρα κατά τη δεύτερη και τρίτη δεκαετία του 20^ου αιώνα.

Η καταστροφή του ποντιακού ελληνικού στοιχείου, όπως και η Αρμενική Γενοκτονία και οι σφαγές των Ασσυρίων, αποτελούν, σύμφωνα με τον Τζορτζ Χόρτον, γενικό πρόξενο των ΗΠΑ στη Σμύρνη, παρακλάδια της κεντρικής απόφασης των Τούρκων να "τελειώνουν" με τους χριστιανικούς πληθυσμούς, οι οποίοι δεν ήταν δυνατό να εξισλαμισθούν ή να απορροφηθούν στη νέα τουρκική ταυτότητα.

Από το 1915, ενώ ξεκινά η γενοκτονία των Αρμενίων, η κυβέρνηση της Κωνσταντινούπολης έχει σχεδιάσει και την εξόντωση του ποντιακού στοιχείου, που εν τέλει θα πραγματοποιήσει ο Κεμάλ Ατατούρκ.

Οι τοπικές εφημερίδες, παρακινούσαν τους Τούρκους σε επιθέσεις και διωγμούς. Πολλοί Έλληνες χωρικοί βρίσκονταν σκοτωμένοι στο δρόμο ή στα χωράφια τους. Οργανωμένες συμμορίες, λεηλατούσαν σπίτια, περιουσίες και χωριά ολόκληρα. Ο εμπνευστής της γενοκτονίας, ο Μεχμέτ Ταλαάτ, καλούσε με τηλεγραφήματα τους πολιτικούς και στρατιωτικούς διοικητές των νομών να μη δείχνουν κανένα έλεος στους χριστιανούς.

Απ' το 1916 ως το 1923, οι Νεότουρκοι του Κεμάλ, σκότωσαν ομαδικά περισσότερους από 350.000 Έλληνες κατοίκους του Πόντου και ανάγκασαν τους υπόλοιπους να αφήσουν τα σπίτια τους και να ζητήσουν καταφύγιο στην Ελλάδα.

Ο διωγμός πήρε τραγικές διαστάσεις. Σκότωναν κάθε Έλληνα που έβρισκαν στο δρόμο. Όποιος γλύτωνε απ' τις δολοφονίες, πέθαινε από την πείνα ή τις αρρώστιες.

Συνεργοί του Κεμάλ στις διώξεις κατά του ελληνικού στοιχείου ήταν, σε στρατηγικό επίπεδο, οι Γερμανοί σύμμαχοί του και, ως εκτελεστές, οι τσέτες, ληστρικές ομάδες κυρίως κουρδικής καταγωγής, που συντάχθηκαν με τους Νεότουρκους.

Στα 1919, στις 19 Μαΐου, οι διωγμοί έγιναν αγριότεροι. Ήταν το τελικό χτύπημα για τον ελληνισμό του Πόντου. Ο Κεμάλ Ατατούρκ έβαλε μπροστά την ολοκλήρωση της εξόντωσης.

Για το σκοπό αυτό, έφτιαξε μια μυστική οργάνωση, μέλος της οποίας ήταν και 'δήμιος' των Ελλήνων, ο Τοπάλ Οσμάν. Η τρομοκρατία, τα «τάγματα εργασίας», (γνωστά ως «Αμελέ Ταμπουρού»), οι εξορίες, η κρεμάλα, οι πυρπολήσεις των χωριών και οι δολοφονίες, ανάγκασαν του Έλληνες να πάρουν τα βουνά φτιάχνοντας αντάρτικο με σκοπό την προστασία των αμάχων.

Αλλά το τέλος του Πόντου πλησιάζει. Τον τραγικό επίλογο της γενοκτονίας, γράφει ο βίαιος ξεριζωμός των επιζώντων. Με τη συνθήκη της ανταλλαγής πληθυσμών μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, φεύγουν για την Ελλάδα και οι τελευταίοι πόντιοι. Κανένας δεν έμεινε πίσω εκτός απ' αυτούς που εκτουρκίστηκαν με τη βία. Κι αυτό ήταν το τέλος.

Το 1921 τα πολεμικά καράβια των Άγγλων, των Γάλλων και των Αμερικανών διέσχιζαν τα Στενά και τη Μαύρη θάλασσα, για να προστατέψουν τα εμπορικά τους συμφέροντα, αγκυροβολούσαν κάθε εβδομάδα στο λιμάνι της Σαμψούντας, και έκαναν πως δεν έβλεπαν ότι στα μέρη, όπου προστάτευαν τα συμφέροντα τους, οι Τούρκοι κρεμούσαν διακεκριμένους Έλληνες του Πόντου, έσφαζαν απλούς ανθρώπους μέσα στους δρόμους των μεγάλων πόλεων και των μικρών χωριών, έκαιγαν και ρήμαζαν...

Το Φεβρουάριο του 1994 η Βουλή των Ελλήνων ψήφισε ομόφωνα την ανακήρυξη της 19ης Μαΐου ως Ημέρας Μνήμης για τη Γενοκτονία του ποντιακού ελληνισμού, γιατί την ημέρα εκείνη, στα 1919, ο Κεμάλ έφτασε στη Σαμψούντα και ξεκίνησε η δεύτερη και τελευταία φάση της σφαγής. Στην Τουρκία είναι εθνική γιορτή. Στην Ελλάδα είναι μέρα πένθους και μνήμης.

Περιττό να πούμε ότι η Τουρκία δεν αναγνωρίζει καμία γενοκτονία. Ούτε την Αρμενική, ούτε την Ποντιακή ούτε αυτή των Ασσυρίων.

Μάλιστα, θεωρεί ότι η επιλογή από την Ελλάδα της 19ης Μαΐου -ημέρας που συνδέεται άμεσα με τον Ατατούρκ και εορτάζεται ως απαρχή της Κεμαλικής Επανάστασης-, έχει ως στόχο να αμαυρώσει την εικόνα του Κεμάλ.

Πηγές / Σύνδεσμοι:

• Η σφαγή των Ποντίων (ειδικό αφιέρωμα «Ε» Ιστορικά της Ελευθεροτυπίας, Σάββατο 16/5/2009 ) – από όπου και αρκετές φωτογραφίες
• http://www.makthes.gr/index.php?name=News&file=article&sid=38712
• http://www.hri.org/MPA/gr/other/genoktonia/4.html
• http://www.skai.gr/master_story.php?id=48437
• http://www.geocities.com/pontos1923/pages/genoktonia.html
• Πολύ καλή ιστοσελίδα : http://www.pontos-genoktonia.gr/