Η Μάχη του Τσάνσελλορσβιλλ (1863)

Η μάχη του Τσάνσελλορσβιλλ (Chancellorsville) ήταν μία από τις σπουδαιότερες μάχες του αμερικάνικου ‘Εμφυλίου Πολέμου’ και αποτέλεσε το απόγειο της δόξας του στρατηγού Λη, του μεγαλύτερου στρατιωτικού ηγέτη που ανέδειξε ο πόλεμος αυτός. Ονομάστηκε η «τέλεια μάχη του Λη», επειδή ο στρατηγός Λη διακινδύνεψε πολλά αλλά και επειδή παρέταξε με επιτυχία τον στρατό του μπροστά στην καταφανώς μεγαλύτερη δύναμη του εχθρού.
Η μάχη δόθηκε κοντά στη Σποτσυλβάνια της Βιρτζίνια και με την προπαρασκευαστική της φάση, διήρκησε από την 30^η Απριλίου μέχρι και την 6^η Μαΐου του 1863. Αντιπαρατάχθηκαν η Στρατιά του Ποτόμακ των Βορείων και με διοικητή τον υποστράτηγο Τζόσεφ Χούκερ και ο μισός σε μέγεθος από αυτόν στρατός της Συνομοσπονδίας της Βόρειας Βιρτζίνια, του στρατηγού Ρόμπερτ Ε. Λη. Η γενναιότητα του Λη και η άτολμη συμπεριφορά του Χούκερ στη μάχη συνδυάστηκαν με αποτέλεσμα να οδηγηθεί η Ένωση σε ήττα.

Η νίκη της Συνομοσπονδίας μετριάστηκε, ωστόσο, από τον θανάσιμο τραυματισμό του στρατηγού «Στόουνγολ» Τζάκσον, τραγωδία που ο Λη χαρακτήρισε «απώλεια του δεξιού μου χεριού».

ΙΣΤΟΡΙΚΟ:

Μετά την Μάχη στο Fredericksburg, ο Πρόεδρος Αβραάμ Λίνκολν, απογοητευμένος από τις συνεχείς στρατιωτικές αποτυχίες του Βορρά, ανέθεσε τη διοίκηση της στρατιάς του Ποτόμακ, σε ένα νέο αρχηγό, τον στρατηγό Τζόζεφ Χούκερ.

Ο Χούκερ (φωτο) προγραμμάτισε μια επιθετική εκστρατεία για την Άνοιξη με σκοπό να περικυκλώσει και να διαλύσει την στρατιά της Βόρειας Βιρτζίνια του στρατηγού Robert E. Lee. Στις 29 Απριλίου 1863, ο Χούκερ άφησε τον στρατηγό John Sedgwick με 40.000 άνδρες να κρατήσει τον Λη στο Fredericksburg και πήρε 90.000 διασχίζοντας τον ποταμό Rappahannock στα πυκνά δάση της Βιρτζίνια.

Με μόνο 60.000 στρατιώτες, ο Lee άφησε τον στρατηγό Jubal Early (φωτο) στο Fredericksburg με 10.000 στρατιώτες και έστειλε το σώμα του στρατηγού "Stonewall" Jackson να συναντήσει τον Hooker. Όταν τα στρατεύματα της Ένωσης και της Συνομοσπονδίας συγκρούστηκαν μέσα στο δάσος, ο Χούκερ άλλαξε γνώμη και διέταξε τη διακοπή, και αργότερα ομολόγησε ότι "για μία φορά έχασα την εμπιστοσύνη μου στον Χούκερ."

Οι σωματάρχες του δεν πίστευαν στα αυτιά τους, καθώς όλοι περίμεναν μία θαρραλέα επίθεση με σκοπό να εκδιώξουν τους Νότιους από τον «αγριότοπο» και στη συνέχεια να τους συντρίψουν με το βάρος τους και την υπεροχή πυρός σε ανοιχτό έδαφος. Ήταν μια πρωτοφανής στα στρατιωτικά χρονικά απόφαση με μοιραία κατάληξη. Άλλωστε, ο Λη ήταν ο τελευταίος άνθρωπος στον κόσμο στον οποίον έπρεπε κάποιος να αφήσει περιθώρια πρωτοβουλίας. Ήταν βέβαιο ότι θα τα εξαντλούσε. Έτσι ακριβώς έγινε.

Ενώ ο Χούκερ συλλογιζόταν στο Τσάνσελλορσβιλλ, ο Τζάκσον, στις 8:00 π.μ. την 1^η Μαΐου, επιτέθηκε στους Βόρειους στον ‘αγριότοπο’. Συναντώντας αδύναμη αντίσταση, έβγαλε το συμπέρασμα ότι Χούκερ θα υποχωρήσει. Ο Λη διαφώνησε, και ήθελε να χτυπήσει τους Γιάνκηδες μπλεγμένους στη δασώδη περιοχή. Οι μετωπικές επιθέσεις ήταν ανέφικτες. Αν η δεξιά πτέρυγα του Χούκερ θα μπορούσε να γυρίσει, ο Lee θα έπρεπε να διαιρέσει τη δύναμή του και πάλι και να επιτεθεί στο μέτωπο του εχθρού και πίσω. Ανιχνευτές βρήκαν ένα πέρασμα που οδηγούσε πίσω από το δεξιό πλευρό του Χούκερ.

Οι φήμες για ‘Ρέμπελους’ στα δεξιά ενόχλησαν τους Βόρειους όλη εκείνη την ημέρα. Ο Χούκερ πείστηκε ο ίδιος πεπεισμένος ότι οι φημολογούμενοι Νότιοι ήταν απόδειξη ότι ο Lee υποχωρούσε. Το Σώμα του στρατηγού Όλιβερ Ο. Χάουαρντ που κατέχει τα δεξιά του Χούκερ και τη δική του πλευρά ήταν απροστάτευτο. Πολλές προειδοποιήσεις για επικείμενη επίθεση αγνοήθηκαν.

Νωρίς το πρωί της 2^ης Μαΐου, αναφέρθηκε το πέρασμα και ο Lee συμφώνησε να αφήσει τον Τζάκσον να πάρει 28.000 άνδρες και να βρεθεί πίσω από το δεξιό πλευρό του Hooker. Κατά τις 8:00 π.μ., ο Τζάκσον άρχισε μια πορεία δεκαπέντε μιλίων.

Με αφάνταστη τόλμη, αλλά και πειθαρχία οι 28.000 στρατιώτες του Τζάκσον καλυπτόμενοι από 4 Συντάγματα ιππικού του Στιούαρτ, ελίχθηκαν μέσα στον ‘αγριότοπο’.

Ο Τζάκσον πίεζε συνεχώς τους άνδρες του. «Δεν πρόκειται να ξεχάσω ποτέ την ένταση του Τζάκσον κατά την κίνηση. Το πρόσωπό του ήταν χλωμό, τα μάτια του φλογισμένα. Από τα χείλη του έβγαινε συνεχώς η ίδια διαταγή “Γρήγορα μπροστά, γρήγορα μπροστά!’ Είχε σχεδόν κρεμαστεί στον λαιμό του αλόγου του, λες και με τον τρόπο αυτό θα επιταχύνονταν η πορεία.. Κάθε στρατιώτης είχε καταλάβει ότι εκτελούσαμε κάποιον υπερκερωτικό ελιγμό και ανταποκρινόταν με προθυμία, αναφέρει ο γιατρός του Σώματος Μακ Γκουάιρ.

Μέχρι το μεσημέρι, ο Τζάκσον βρισκόταν 3 χλμ. πίσω από τη δεξιά πτέρυγα του Χούκερ. Εκεί συναντήθηκε με τον Φιτζ Λη, γιο του στρατηγού και επικεφαλής δύο Συνταγμάτων ιππικού, τα οποία κάλυπταν μέχρι τότε την κίνησή του από αδιάκριτα μάτια. Ο συνταγματάρχης Λη, έχοντας αναγνωρίσει την περιοχή, οδήγησε τον Τζάκσον σε έναν λόφο, κάτω από τον οποίον απλωνόταν ολόκληρη η στρατιά του Χούκερ ανεπτυγμένη με μέτωπο προς Νότο, έτοιμα να συντριβεί! Ο Τζάκσον έστειλε τότε το τελευταίο του μήνυμα στον στρατηγό Λη: «Θα επιτεθώ αμέσως μόλις αυτό είναι εφικτό. Είμαι πεπεισμένος ότι η Θεία Πρόνοια θα μας χαρίσει μια μεγάλη νίκη».

Στις 5.00 μ.μ. ακριβώς, το Σάββατο 2 Μαΐου 1863, όλα ήταν έτοιμα για την επική ανατροπή της Ιστορίας. Ο Τζάκσον έφιππος, έσυρε το σπαθί του και φώναξε: «Εμπρός!». Μια ιαχή ακούστηκε ταυτόχρονα από χιλιάδες άνδρες. Το περίφημο «Rebel Yell» σύντριψε την απογευματινή γαλήνη. Ξαφνικά, ο «Αγριότοπος» ζωντάνεψε. Οι στρατιώτες του Τζάκσον, το «ποδοκίνητο ιππικό» του, όπως τους ονόμασε λόγω της ταχύτητας με την οποία εκτελούσαν τις σύντονες πορείες που συχνά τους επέβαλε, ρίχτηκε μπροστά, με απλωμένες τις σημαίες και τα όπλα έτοιμα. Λίγα λεπτά χρειάστηκαν στους βετεράνους του Τζάκσον να διασχίσουν τον «Αγριότοπο» και να βρεθούν, κυριολεκτικά επί των θέσεων του του Σώματος Στρατού των Βορείων, υπό τον στρατηγό Χάουαρντ. Το δύστυχο 11^ο Σώμα δέχτηκε επίθεση από τα δυτικά και τα βορειοδυτικά ταυτόχρονα, και σε πολύ σύντομο χρόνο διαλύθηκε, με τους άνδρες του οι οποίοι εκείνη την ώρα, ανύποπτοι, ετοίμαζαν το δείπνο τους - να τρέχουν πανικόβλητοι να σωθούν! Την ίδια ώρα μια έφιππη πυροβολαρχία του ιππικού του Στιούαρτ κατάφερε να περάσει τον «Αγριότοπο» και αφού τάχθηκε σε ανοικτό έδαφος άρχισε να βάλει βολιδοφόρα βλήματα κατά των πανικόβλητων Βορείων από απόσταση κάτω των 300 μ.

Πληττόμενοι από παντού, θεριζόμενοι από τα κάνιστρα των 6 πυροβόλων των Νοτίων οι άνδρες του 11^ου Σώματος δεν αντέταξαν την παραμικρά αντίσταση, αλλά τράπηκαν σε φυγή. Μια μονάχα απόπειρα αντίστασης έγινε, αλλά και αυτή καταπνίγηκε γρήγορα. Χιλιάδες Βόρειοι αιχμαλωτίστηκαν, πολλοί άλλοι σκοτώθηκαν, το πυροβολικό του 11^ου Σώματος κυριεύτηκε.

Απτόητοι από την κόπωση, οι Νότιοι συνέχισαν να καταδιώκουν τα θλιβερά υπολείμματα του 11^ου Σώματος, αλλά υποχρεώθηκαν να σταματήσουν σε απόσταση 1.500 περίπου μέτρων δυτικά του Τσάνσελορσβιλ, ενώπιον των εγκαρσίων οχυρώσεων που είχε κατασκευάσει εκεί ο Χούκερ. Πίσω από τις οχυρώσεις αυτές, βρήκαν καταφύγιο οι φυγάδες του 11^ου Σώματος.

Όταν οι Νότιοι έφτασαν ενώπιον της γραμμής αυτής των οχυρώσεων ο ήλιος είχε σχεδόν δύσει. Ο ορμητικός Τζάκσον λοιπόν υποχρεώθηκε να σταματήσει, αφού και η νύκτα ερχόταν και οι άνδρες του ήταν κατάκοποι από τη πολύωρη πορεία και τη μάχη που χρειάστηκε να δώσουν. Ουσιαστικά, ολόκληρο το σώμα του Τζάκσον ήταν σε κίνηση από τις 4.00 τα ξημερώματα της 2ας Μαΐου και η ώρα ήταν ήδη 7.00 μ.μ.. Έτσι ο Τζάκσον αποφάσισε να σταματάσει και να δώσει χρόνο στα τμήματά του να δειπνήσουν και να αναπαυτούν. Οι άνδρες του είχαν καταφέρει να πλησιάσουν σε απόσταση λιγότερη από 2 χλμ. τη βασική οδό υποχώρησης του αντιπάλου, η οποία ξεκινούσε από το Τσάνσελορσβιλ και σαν χωμάτινο φίδι προχωρούσε προς τον Βορρά. Αν οι Νότιοι έσπαζαν και αυτή τη γραμμή άμυνας των Βορείων, θα μπορούσαν να περικυκλώσουν και να αφανίσουν ολόκληρη τη στρατιά του Χούκερ, με ανυπολόγιστες συνέπειες για την εξέλιξπ του πολέμου. Στερούμενος του βασικού οργάνου μάχης του, της στρατιάς του Ποτόμακ, ο Βορράς δεν θα μπορούσε παρά να συνθηκολογήσει.

Εκείνη τα νύκτα, τη νύκτα των αποφάσεων, παιζόταν όλα για όλα. Η στρατιά του Χούκερ βρισκόταν σε δεινή θέση. Το δεξιό της πλευρό είχε σχεδόν κυκλωθεί από τον Τζάκσον. Απέναντι, από το αριστερό της, βρισκόταν ο Λη με δύο μόλις μεραρχίες - περίπου 13.000 άνδρες. Δυτικότερα, στο Φρέντερικσμπεργκ 40.000 άνδρες της αδρανούσαν, έχοντας απέναντι άλλους 12.000 Νότιους.

Η Μάχη του Τσάνσελλορσβιλλ από την ταινία ‘Gods and Generals’

Στο ανατολικό άκρο του μετώπου, ο δραστήριος Τζάκσον δεν μπορούσε να ησυχάσει. Τα φυλάκιά του τον ενημέρωσαν ότι περίεργοι θόρυβοι ακούγονταν από την άλλη πλευρά. Αμέσως ο Τζάκσον ανέβηκε στ’ άλογό του και με μερικούς επιτελείς του κινήθηκε προς τα προκεχωρημένα του φυλάκια. Όταν έφτασε εκεί αντιλήφθηκε ότι ο Χούκερ δημιουργούσε μια νέα πρόχειρη οχυρωματική γραμμή. Ενώ γύριζε στον σταθμό διοικήσεώς του, ακούστηκε ξαφνικά μέσα στο σκοτάδι φωνές: «Οι Γιάνκηδες! Επίθεση ιππικού!» Πριν προλάβει να καταλάβει τι γίνεται μία ομοβροντία έσκισε τον δροσερό νυκτερινό ουρανό. Κραυγές πόνου ακούστηκαν. Ο ίδιος πληγώθηκε βαριά και έπεσε από το άλογό του ενώ ο λοχαγός Μπόσγουελ δίπλα του κομματιάστηκε.

Ο τραυματισμένος στρατηγός μεταφέρθηκε στα μετόπισθεν, αλλά δεν τα κατάφερε. Ύστερα από ακρωτηριασμό που υπέστη, προσβλήθηκε από πνευμονία. Εξέπνευσε την Κυριακή 10 Μαΐου 1863. διατηρώντας την πνευματική του διαύγεια είπε: «Σήμερα είναι η μέρα του Κυρίου. Πάντοτε επιθυμούσα να πεθάνω Κυριακή». Ύστερα έπεσε σε κώμα. Η τελευταία του φράση ήταν «Ας περάσουμε το ποτάμι. Θέλω να ξεκουραστώ κάτω από την σκιά των δέντρων» είπε και εξέπνευσε. Ο Νότος έχασε ένα μεγάλο στρατιώτη.

Ο στρατηγός Τζεμπ Στιούαρτ ανέλαβε την διοίκηση και εξέφρασε την ελπίδα να ενωθεί με τον Lee σε μια συντριπτική επίθεση στις 3 Μαΐου.

Στις 3 Μαΐου , ο Sedgwick οδήγησε τον Early από το Fredericksburg και προσπάθησε να φτάσει στο Τσάνσελλορσβιλλ. Βλέποντας τον Χούκερ αδρανή, ο Λη πήρε 25.000 άνδρες να ενωθούν με τον Έρλυ και ίσως να συλλάβουν το Σώμα του Sedgwick. Ο Sedgwick μόλις μετά βίας δραπέτευσε κααι γύρισε πίσω στο Rappahannock στις 4 Μαΐου.

Με 17.000 θύματα, ο Χούκερ ακόμα εξακολουθούσε να υπερτερεί του Lee με αναλογία δύο προς ένα. Όμως, ψυχολογικά εξουδενωμένος, πέρασε τον Rappahannock στις 5 Μαΐου. Ο Λίνκολ ήταν γεμάτος αγωνία: «Θεέ μου ... Τι θα πει η χώρα;"

Η μάχη του Τσάνσελορσβιλ ήταν μια από τις αιματηρότερες του αμερικάνικου εμφυλίου, αλλά ήταν και η μάχη που έλαμψε το στρατηγικό δαιμόνιο του Λη. Στη μάχη αυτή ο Λη, ενώπιον αντιπάλου διπλάσιου σε αριθμό, τρεις φορές χώρισε τον στρατό του, ετιτυγχάνοντας την υπερκέραση του αντιπάλου, αντιμετωπίζοντας, την καθυστερημένη υπερκερωτική ενέργεια του αντιπάλου και συντρίβοντας το ηθικό κυρίως του αντιπάλου. Οι απώλειες ήταν βαριές εκατέρωθεν. Οι Βόρειοι είχαν 1.606 νεκρούς, 6.000 αιχμαλώτους και 9.700 τραυματίες. Αλλά και οι απώλειες των Νοτίων ήταν βαριές: 1.665 νεκροί, 2.000 αγνοούμενοι και 9.100 τραυματίες. Για το Νότο, που δύσκολα μπορούσε να αναπληρώσει τις απώλειές του, το τίμημα ήταν βαρύ. Βαρύ πλήγμα και η απώλεια του στρατηγού Τζάκσον. Ο Λη πάντως είχε καταφέρει να αποκρούσει άλλη μια εισβολή Βορείων στο έδαφος του Νότου και πάνω από όλα είχε συντρίψει το ηθικό των αντιπάλων του.

Πηγές:

• http://www.encyclopedia.com/topic/battle_of_Chancellorsville.aspx
• Περιοδικό ‘Πόλεμος & Ιστορία’, τεύχος 126, Απρίλιος 2009
• http://en.wikipedia.org/wiki/Battle_of_Chancellorsville