Πάει για «φούντο» και η Κίνα;

Του Paul Krugman (nytimes.com)

Σκεφτείτε τα παρακάτω: Η πρόσφατη ανάπτυξη βασίστηκε σε μια τρομερή κατασκευαστική άνθηση, που τροφοδοτήθηκε από τις αυξήσεις στις τιμές ακινήτων, και που δείχνει όλα τα χαρακτηριστικά μιας κλασικής φούσκας.

Υπήρξε πιστωτική έκρηξη, με την περισσότερη ανάπτυξη να μην γίνεται μέσω της παραδοσιακής τραπεζικής επιχειρηματικότητας, αλλά μέσω «σκιωδών τραπεζικών πρακτικών», άνευ κρατικού ελέγχου, και άνευ κρατικών εγγυήσεων.

Η φούσκα αυτή άρχισε να σπάει, και τώρα υπάρχουν φόβοι για μια πραγματική κρίση προ των πυλών.

Μήπως περιγράφω την εικόνα της Ιαπωνίας στα τέλη της δεκαετίας του `80;

Ή μήπως αυτήν της Αμερικής το 2007;

Όχι, μιλάω για την σημερινή Κίνα, η οποία τείνει να μετατραπεί στο νέο προβληματικό (οικονομικά) σημείο του πλανήτη.

Η μελέτη της οικονομίας της Κίνας είναι σχετικά δύσκολη υπόθεση, επειδή κανένας δεν ξέρει τι ακριβώς συμβαίνει. Τα περισσότερα στατιστικά οικονομικά στοιχεία είναι … επιστημονική φαντασία, αλλά αυτά της Κίνας είναι σκέτη φαντασία. Ακόμη και οι ειδικοί στα κινεζικά, έχουν ο καθένας διαφορετική άποψη.

Πάντως, ακόμη και τα επίσημα στοιχεία του Πεκίνου προκαλούν προβληματισμό. Μάλιστα, τα πιο πρόσφατα στοιχεία είναι τόσο δραματικά, που σημαίνουν την ανάγκη συναγερμού.

Ο κορυφαίος Αμερικανός οικονομολόγος και βραβευμένος με το Βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών, Paul Krugman

Το πιο εντυπωσιακό στοιχείο των τελευταίων ετών ήταν το ότι η κινεζική κατανάλωση των νοικοκυριών υστερούσε κατά πολύ της γενικότερης ανάπτυξης. Σήμερα είναι στο ποσοστό του 35% του ΑΕΠ. Δηλαδή το μισό από το αντίστοιχο των ΗΠΑ.

Συνεπώς, ποιος αγοράζει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες που παράγει η χώρα;

Εμείς.

Η Κίνα στηρίζεται στα εμπορικά της πλεονάσματα για να κρατήσει ζωντανό το επίπεδο παραγωγής. Παράλληλα όμως υπάρχει μεγάλη έμφαση στον επενδυτικό τομέα, που έχει φτάσει στα μισά του ΑΕΠ.

Το ερώτημα που τίθεται είναι, αφού η καταναλωτική ζήτηση είναι χαμηλή, που πάνε οι επενδύσεις; Σε μια όλο και διογκούμενη φούσκα ακινήτων. Οι επενδύσεις Real estate διπλασιάστηκαν σε ποσοστό επί του ΑΕΠ από το 2000. Αποτελούν πάνω από το 50% των συνολικών κινεζικών επενδύσεων. Και σίγουρα, η υπόλοιπη αύξηση οφείλεται σε επιχειρήσεις που αναπτύχθηκαν πουλώντας υλικά στις κατασκευαστικές εταιρίες.

Είναι όμως ο κατασκευαστικός τομέας και αυτός των ακινήτων φούσκα;

Παρουσιάζει όλες τις απαραίτητες ενδείξεις. Όχι μόνο τις αυξανόμενες τιμές, αλλά και τον κερδοσκοπικό πυρετό που έζησε πρόσφατα και η Αμερική (βλ. Φλόριντα).

Υπάρχει και μια άλλη ομοιότητα με την αμερικανική εμπειρία: Όσο αυξάνονταν η πίστωση, το μεγαλύτερο μέρος της δεν προέρχονταν από τις τράπεζες, αλλά από το ανεξέλεγκτο και απροστάτευτο σκιώδες τραπεζικό σύστημα, με μια μόνο διαφορά. Στην Αμερική, οι σκιώδεις τραπεζικές δραστηριότητες περνάνε μέσα από υψηλού κύρους επιχειρηματικά και τραπεζικά ονόματα της Wall Street, μέσω σύνθετων χρηματοπιστωτικών προϊόντων.

Στη περίπτωση της Κίνας οι δραστηριότητες αυτές διεκπεραιώνονται από «υπόγειες» τράπεζες, και ενεχυροδανειστήρια.

Οι συνέπειες όμως είναι οι ίδιες. Όπως στην Αμερική, έτσι και στην Κίνα, το χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι πολύ πιο ευάλωτο από ότι δείχνουν τα επίσημα τραπεζικά στοιχεία.

Τι θα πάθει η Κίνα, και ο κόσμος, μόλις σπάσει η φούσκα αυτή; Κάποιοι αναλυτές είναι αισιόδοξοι. Η Κίνα, λένε, έχει στιβαρή ηγεσία, που θα κάνει τα πάντα για να αποτρέψει μια πτώση. Εννοείται σαφώς, ότι ελλείψει δημοκρατικών θεσμών, η κινεζική ηγεσία έχει όντως την δύναμη να κάνει ότι χρειαστεί.

Για μένα όμως, το τέλος πλησιάζει. Τα ίδια άκουγα και για την Ιαπωνία το 1980, όταν οι λαμπροί της γραφειοκράτες είχαν (υποτίθεται) τα πάντα υπό έλεγχο.

Αργότερα, κάποιοι μας διαβεβαίωναν πως ούτε η Αμερική κινδυνεύει, ενώ στη πραγματικότητα πάθαμε χειρότερα από όσα έπαθε η Ιαπωνία.

Οι κινεζικές επίσημες διαβεβαιώσεις δεν με πείθουν. Η χώρα κάνει τα πάντα για να τιμωρήσει τους ξένους, επιβάλλοντας δασμούς κλπ. Όταν δηλητηριάζεις το εμπόριο, για χάρη της δικής σου οικονομίας, αυτό δεν αποτελεί νηφάλια οικονομική πολιτική. Εξάλλου, ας μη ξεχνάμε την τεράστια διαφθορά που επικρατεί στη Κίνα, και που σημαίνει ότι αυτό που υλοποιείται σε κάποιο τοπικό επίπεδο, μπορεί να μην έχει καμία σχέση με αυτό που ζητάει το Πεκίνο.

Ελπίζω να μην με περνάτε για κινδυνολόγο. Αλλά δεν μπορώ να το αποφύγω. Η περίπτωση της Κίνας μου θυμίζει όλες τις αποτυχίες που έχουμε δει κι αλλού. Και μια παγκόσμια οικονομία που ήδη γονατίζει από την κρίση της Ευρώπης, σίγουρα δεν χρειάζεται άλλο ένα επίκεντρο οικονομικής δυσχέρειας.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / Απόδοση: S.A. (Antinews)