2067: το τέλος του Χριστιανισμού στην Βρετανία

Του Damian Thompson (The Spectator) . ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ

Λέγεται συχνά ότι οι συναθροίσεις της εκκλησίας της Βρετανίας συρρικνώνονται, αλλά αυτό δεν μπορεί να εκφράσει την κλίμακα της καταστροφής που αντιμετωπίζει σήμερα ο Χριστιανισμός σε αυτή τη χώρα. Κάθε δέκα χρόνια, η απογραφή εξηγεί λεπτομερώς την κατάσταση: από το 2001 έως και το 2011 ο αριθμός των Χριστιανών που γεννήθηκαν στη Βρετανία μειώθηκε κατά 5,3 εκατομμύρια - περίπου 10.000 την εβδομάδα. Αν αυτό το ποσοστό μείωσης συνεχιστεί, η αποστολή του Αγίου Αυγουστίνου στους Άγγλους, μαζί με εκείνη των Ιρλανδών αγίων στους Σκωτσέζους, θα φτάσει στο τέλος της το 2067.

Αυτό είναι το έτος κατά το οποίο οι Χριστιανοί που έχουν κληρονομήσει την πίστη των Βρετανών προγόνων τους θα γίνουν στατιστικά αόρατοι. Οι ναοί παντού θα έχουν προσαρμοστεί για κοσμική χρήση ή θα έχουν κατεδαφιστεί ή θα έχουν εγκαταλειφθεί.

Οι Καθεδρικοί ναοί θα επιβιώσουν, αλλά δεν θα είναι αληθινοί καθεδρικοί ναοί, επειδή δεν θα έχουν επισκόπους. Η Εκκλησία της Αγγλίας μειώνεται ταχύτερα από κάθε άλλο δόγμα. Εάν η συρρίκνωση συνεχιστεί με τον ρυθμό που δείχνει η τελευταία βρετανική έρευνα κοινωνικών στάσεων, ο Αγγλικανισμός θα εξαφανιστεί από τη Βρετανία το 2033. Μια μέρα ο τελευταίος γηγενής χριστιανός θα πεθάνει και αυτό θα είναι το τέλος.

Οι προβλέψεις αυτές βασίζονται στις βέλτιστες διαθέσιμες στατιστικές, αλλά επειδή αυτές οι έρευνες κατασκευάζονται με διαφορετικό τρόπο, δεν είναι εύκολο να τεθούν σε ένα ενιαίο χρονοδιάγραμμα. Πρέπει να πούμε ότι η προβολή δεν είναι το ίδιο πράγμα με την πρόβλεψη.

Αλλά η ουσία είναι ότι ο Χριστιανισμός αργοπεθαίνει μεταξύ των Αγγλοσαξόνων και Κελτών κατοίκων της Μεγάλης Βρετανίας. Το Ευαγγέλιο που ο Αυγουστίνος και οι 30 μοναχοί του έφεραν στην Αγγλία όταν έφτασαν στο Έμπσφλιτ το 597 μ.Χ. τώρα αποφασιστικά απορρίπτεται.

Δεδομένου ότι οι Βρετανοί με τους Αγγλοσάξονες και Κέλτες προγόνους αποτελούν το 90 τοις εκατό των Βρετανών Χριστιανών, η απόρριψη αυτή αντιπροσωπεύει μια καταστροφική απώλεια της πίστης.

Όλα συνέβησαν τόσο γρήγορα. Σύμφωνα με έρευνες, ο αριθμός των Αγγλικανών μειώθηκε από 40 τοις εκατό του πληθυσμού το 1983 σε 29 τοις εκατό το 2004 και 17 τοις εκατό πέρυσι.

Μεταξύ 2012 και 2014 το ποσοστό των Βρετανών που περιγράφουν τους εαυτούς τους ως πιστούς της Εκκλησία της Αγγλίας ή Αγγλικανούς μειώθηκε από 21σε 17 τοις εκατό: απώλεια 1,7 εκατομμυρίων ανθρώπων μέσα σε δύο χρόνια. Ίσως νομίζετε ότι αυτό οφείλεται στο ότι η κρατούσα εκκλησία μπλέχτηκε σε ένα γιγαντιαία σκάνδαλο παιδοφιλίας. Αλλά δεν ήταν αυτό.

Οι αυτοχαρακτηριζόμενοι Βρετανοί Καθολικοί μειώθηκαν από 10 τοις εκατό στο 8 τοις εκατό μεταξύ 1983 και 2014. Ωστόσο, η μείωση αυτή θα ήταν πολύ πιο δραματική χωρίς την άφιξη των Καθολικών από την Ευρώπη, τη Λατινική Αμερική, την Αφρική και τις Φιλιππίνες. Για αυτό καρδινάλιοι, όπως ο καρδινάλιος Vincent Nichols τονίζουν την «επιτακτική ανάγκη το Ευαγγέλιο» να καλωσορίσει τους μετανάστες.

Αλλά αυταπατάται αν νομίζει ότι οι ξένοι Καθολικοί θα συνεχίσουν να γεμίζουν τα στασίδια του. Οι νέοι Πολωνοί στην Αγγλία και την Ουαλία είναι αισθητά λιγότερο πιστοί από ό, τι ήταν πριν από δέκα χρόνια: Θα είναι έκπληξη αν περισσότερο από το ένα πέμπτο από αυτούς παρακολουθεί την λειτουργία.

Το ίδιο ισχύει για τη Σκωτία. Οι Πολωνοί που στηρίζουν τις Καθολική ενορίες δεν θα το κάνουν για πολύ καιρό ακόμα. Εν τω μεταξύ, εκείνοι που αυτοπροσδιορίζονται ως πιστοί της Εκκλησίας της Σκωτίας έπεσαν από γκρεμό: από το 36 τοις εκατό των Σκωτσέζων το 2001 στο 18 τοις εκατό το 2013.

Γιατί ο βρετανικός Χριστιανισμός αντιμετωπίζει μια τέτοια καταστροφή; Υπάρχει μια μονολεκτική απάντηση, αλλά απαιτεί πολλή ανάλυση: εκκοσμίκευση.

Ακούμε συχνά παράπονα για την «μαχητική εκκοσμίκευση» και τον «αποκλεισμό από τη δημόσια σφαίρα» της θρησκείας. Πολλοί χριστιανοί φαίνεται να πιστεύουν ότι όλα οφείλονται σε μια συνωμοσία οργανωμένη από την (δημοσιογράφο) Polly Toynbee, τον Richard Dawkins και το BBC.

Η αλήθεια είναι ότι και η Toynbee και ο Dawkins γελοιοποιούν τους εαυτούς τους όταν μιλούν για τη θρησκεία ώστε διεγείρουν συμπάθεια για τους πιστούς. Ναι, το BBC είναι προκατειλημμένο εναντίον του Χριστιανισμού.

Οι συντηρητικό Καθολικοί βλέπουν με «μισό μάτι» τους «φιλελεύθερους» καθολικούς, σαν τους Stourton, Murphy-O 'Connor και Patten και όλους αυτούς που που βγαίνουν στις εκπομπές και απαιτούν «νέα διδασκαλία» για τον έλεγχο των γεννήσεων, την ομοφυλοφιλία και το περιβάλλον. Περιγράφονται «φιλελεύθεροι», αλλά πιο ορθός όρος είναι «κοσμικοί καθολικοί».

Ο Αμερικανός κοινωνιολόγος James Davison Hunter έχει εξερευνήσει το φαινόμενο αυτό σε δύο βιβλία, ‘Culture Wars’ (1991) και ‘To Change the World’ (2010). Ο Hunter τα βάζει με τους αριστερούς Χριστιανούς που πιστεύουν ότι οι εκστρατείες εναντίον των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα ή τον σεξισμό στα πανεπιστήμια είναι «σκοποί του Ευαγγελίου». Αντιθέτως, λέει, ότι όλα αυτά είναι κοσμικά θέματα και αν τα καταφέρουν σε αυτά οι εκκλησίες πάλι δεν θα ωφεληθούν.

Ωστόσο, επικρίνει και τους συντηρητικούς χριστιανούς οι οποίοι επιμένουν στην αυταπάτη ότι η «μαρτυρίας» τους μπορεί να ανατρέψει τους νόμους για τους ‘γάμους’ των ομοφυλοφίλων και την άμβλωση. Χάνουν τον χρόνο τους, λέει. Συμφωνώ. Τελευταία φορά που κοίταξα, οι ‘γάμοι’ των ομοφυλοφίλων σάρωναν τις Ηνωμένες Πολιτείες και οι αμβλώσεις εξακολουθούν να επιτρέπονται.

Αυτές οι αποτυχίες δεν μπορούν απλώς να αποδοθούν στη λαϊκή υποστήριξη για την άμβλωση. Είναι σημάδια της εξασθένησης της θρησκείας στη Βρετανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου ο Χριστιανισμός δέχεται επίθεση από την ευρωπαϊκού στιλ εκκοσμίκευση.

Είναι καιρός να εγκαταλειφθεί η ιδέα ότι η Αμερική είναι η ζωντανή απόδειξη ότι ο λαϊκός Χριστιανισμός μπορεί να ευδοκιμήσει σε προηγμένες βιομηχανικές δημοκρατίες. Τον περασμένο μήνα, το Pew Research δημοσίευσε μια μεγάλη μελέτη σχετικά με την αλλαγή του θρησκευτικού τοπίου της Αμερικής. Ο υπότιτλος του ήταν «οι χριστιανοί μειώνονται απότομα ως ποσοστό του παγκόσμιου πληθυσμού. Αυτοί που δεν έχουν κάποια θρησκεία και άλλες θρησκείες συνεχίζουν να αυξάνονται».

Μόνο το 57 τοις εκατό των Αμερικανών που γεννήθηκαν μεταξύ του 1981 και του 1996 προσδιορίζονται ως Χριστιανοί. Το 36 τοις εκατό των «νέων Millennials» μεταξύ των ηλικιών 18 και 24 είναι οι λεγόμενοι «Nones» - δεν έχουν καμία θρησκευτική πεποίθηση.

Η Βρετανία με την Αμερική, υποτίθεται ότι έχουν ριζικά διαφορετική στάση προς τον Χριστιανισμό. Ωστόσο, η πορεία είναι τώρα η ίδια. Και αυτό παρά το γεγονός ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν έναν ταχέως αναπτυσσόμενο μουσουλμανικό πληθυσμό.

Όμως παρά το γεγονός ότι το Ισλάμ θα γίνει κατά πάσα πιθανότητα η μεγαλύτερη θρησκεία της Βρετανίας κάποια στιγμή αυτόν τον αιώνα, ο θανάσιμος εχθρός του δυτικού Χριστιανισμού δεν είναι το Ισλάμ ή ο αθεϊσμός, αλλά η απείρως πιο πολύπλοκη διαδικασία της εκκοσμίκευσης.

Ή, για να το θέσουμε αλλιώς, η επιλογή. Πολύ πριν από την ψηφιακή τεχνολογία, την κοινωνική κινητικότητα υπονόμευε αυτό που ο Αμερικάνος μελετητής της θρησκείας Peter Berger αποκαλεί «δομές αληθοφάνειας» - τα δίκτυα των ανθρώπων, παραδοσιακά την οικογένεια, τους φίλους και τους γείτονές σας, που πιστεύουν το ίδιο πράγμα όπως και εσείς.

Δεν λέω ότι οι Καθολικοί παππούδες μας αποδέχθηκαν την δόγμα της μετουσίωσης μόνο επειδή οι άνθρωποι πιο κοντά τους συμμερίζονταν αυτή την πεποίθηση: η πίστη δεν μπορεί να μειωθεί σε κοινωνικές διεργασίες. Αλλά υπερφυσική πίστη είναι δύσκολο να διατηρηθεί όταν οι δομές αληθοφάνειας καταρρεύσουν.

Πάτε στο πανεπιστήμιο και ξαφνικά σχεδόν κανείς δεν πιστεύει αυτό που πιστεύετε ή κάνετε. Τα αδέλφια σας κινούνται σε διαφορετικές πόλεις, έτσι δεν θα τους δείτε στην εκκλησία πια. Το laptop σας θα συνδέεται σε οποιοδήποτε κοινωνικό δίκτυο που πάει η φαντασία σας. Ακόμα κι αν είστε αναγεννημένος ευαγγελικός Χριστιανός, η ζωή σας  σπρώχνει από το ένα στο άλλο εκκλησίασμα. Πολλοί Ευαγγελικούς βαριούνται και να μετατρέπονται σε Nones.

Οι μεγάλες εκκλησίες δεν μπορεί να ανταποκριθούν σε αυτή την έκρηξη της επιλογής. Σηκώνουν τη λευκή σημαία, πολύ πριν ο εχθρός έρθει κάτω από τους λόφους. Μερικές φορές αναρωτιέμαι γιατί η Polly Toynbee ενοχλεί που κεραυνοβολεί εναντίον της θρησκευτικής εκπαίδευσης. Μια γρήγορη περιήγηση στα κρατικά καθολικά σχολεία, όπου το δόγμα έχει αντικατασταθεί από μια πολυθρησκευτική ορολογία και τη λατρεία του Νέλσον Μαντέλα, θα την διαβεβαίωνε ότι δεν χρειάζεται να ανησυχεί.

Ως καθολικός, πιστεύω ότι οι πύλες της κόλασης δεν θα υπερισχύσουν εναντίον της εκκλησίας. Θα υπάρχει πάντα κάποιος για να πάρει τη θέση του «τελευταίου χριστιανού». Αλλά δεν θα είναι κατ’ ανάγκην στη Βρετανία.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / Πηγή