«Ο Τεν Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ» επιτέλους στα ελληνικά!

Μετά από 88 χρόνια από την πρώτη δημοσίευσή του και 44 χρόνια από την επίσημη κυκλοφορία της στα αγγλικά, η πρώτη περιπέτεια του Τεντεν «Ο Τεν Τεν στη Χώρα των Σοβιέτ», κυκλοφόρησε στα ελληνικά, από τις εκδόσεις Μαμούθ Κόμιξ (μετάφραση: Αγγελος Φιλιππάτος). Το περίεργο δεν είναι που άργησε τόσα χρόνια. Το περίεργο είναι ότι επετράπηκε να κυκλοφορήσει τώρα, σε μια χώρα των σοβιέτ! Για χρόνια, αυτό το «απαγορευμένο τεύχος» ήταν περιζήτητο, με αποτέλεσμα να κυκλοφορεί «παράνομα» και να υπάρχουν ένα σωρό μη εξουσιοδοτημένες εκδόσεις "μέτριας ποιότητας", που πωλούνταν σε "πολύ υψηλές τιμές". Για να σταματήσει το παράνομο εμπόριο, η εταιρία Casterman αποφάσισε, με την σύμφωνη γνώμη του δημιουργού Hergé, να γίνει μια πρώτη αναδημοσίευσή της ιστορίας το 1973. Μέσα στα επόμενα δέκα χρόνια, μεταφράστηκε σε εννέα γλώσσες, με το 1989 να κυκλοφορεί στα αγγλικά και το 1999 να εκδοθεί νέα επετειακή έκδοση για την 70η επέτειο από την πρώτη κυκλοφορία.

Με το άκουσμα της κυκλοφορίας του στα ελληνικά, ελληνόφωνοι αριστεροί παλαιάς ή νέας κοπής, έχοντας ως κοινό παρανομαστή την νοσταλγία του μπολσεβικισμού, άρχισαν να παραπονούνται και να διαμαρτύρονται για το «άτσαλο και απροκάλυπτο αντικομμουνιστικό μένος» και ευχόμενοι να υπάρξει «μια άλλη έκδοση» που θα συνοδεύεται με «επεξηγηματικά κείμενα» (προφανώς και λογοκριμένη). Κάτι τέτοιο είναι πρωτοφανές, καθώς μιλάμε για σειρά κόμικς που απευθύνεται καταρχάς, σε μικρές ηλικίες, αλλά είναι απόλυτα κατανοητό ως σκέψη των οπαδών της Στάζι.

Ο Τεντεν, το δημιούργημα του ταλαντούχου Βέλγου καλλιτέχνη και δημιουργού κόμικς Georges Prosper Remi (1907-1983), που έμεινε γνωστός με το ψευδώνυμο Hergé, είναι ο νεαρός Βέλγος δημοσιογράφος με το χαρακτηριστικό τσουλούφι, ο οποίος μαζί με τον καλό του φίλο Μιλού, ένα πανέξυπνο φοξ τεριέ (“Snowy” στα αγγλικά) ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο, λύνοντας μυστήρια και μπλέκοντας σε ένα σωρό περιπέτειες. Στην πορεία, θα προστεθεί στην παρέα ο ευερέθιστος και επιρρεπής στο αλκοόλ καπετάνιος Χάντοκ, ο βαρήκοος καθηγητής Τουρνεσόλ (ή Κάλκιουλους), καθώς και οι πανηλίθιοι ντετέκτιβς Ντυπόν και Ντυπόν (Thomson και Thompson στα αγγλικά) και η ντίβα της όπερας Μπιάνκα Κασταφιόρε. Η σειρά με τα καθαρά και εκφραστικά της σκίτσα στο στιλ του Hergé με το χαρακτηριστικό "clear line", έγινε γρήγορα γνωστή σε όλον τον κόσμο και πώλησε περισσότερα από 120 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Ο Τεν Τεν είναι το αγαπημένο μου κόμικ! Δυστυχώς ο Ερζέ μας άφησε μόνο 24 ιστορίες, με την τελευταία (Tintin and Alph-Art), δημοσιευμένη μετά το θάνατό του, να μην έχει κυκλοφορήσει στα ελληνικά.

Σε νεαρή ηλικία ο Hergé άρχισε να εργάζεται στη βελγική εφημερίδα "Le XXe Siècle" («20^ος Αιώνας»), μια εφημερίδα που πρωτο-εκδόθηκε το 1895 και έκλεισε το 1940 με την εισβολή των Γερμανών στο Βέλγιο. Σύντομα ο Hergé άρχισε να εργάζεται ως σκιτσογράφος και τελικά προήχθη στη θέση του συντακτικού δημοσιογράφου του συμπληρώματος της εφημερίδας (“Le Petit Vingtième”, «Μικρός Εικοστός») για αναγνώστες νεαρής ηλικίας. Η πρώτη περιπέτεια του Τεν Τεν δημοσιεύτηκε σε συνέχειες από τις 10 Ιανουαρίου 1929 έως τις 8 Μαΐου 1930. Σε αυτήν βλέπουμε τον Τεν Τεν και τον Μιλού να πηγαίνουν στη Σοβιετική Ένωση. Ο Hergé προτιμούσε να στείλει τους κύριους χαρακτήρες του στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, μια χώρα που τον ενδιέφερε πολύ περισσότερο, αλλά ο Norbert Wallez, ο εκδότης της εφημερίδας, ένας καθολικός συντηρητικός κληρικός, που έτρεφε θαυμασμό για τον Μουσολίνι και υποστήριξε το Κόμμα των Ρεξιστών του Léon Degrelle, είχε διαφορετική χώρα στο μυαλό του. Ο Wallez πίστευε ότι η Σοβιετική Ένωση ήταν ένα «καταστροφικό κράτος» και είχε ως στόχο να καταδείξει αυτές τις αντι-κομμουνιστικές ανησυχίες του στους νεαρούς αναγνώστες του. Τελικά κατάφερε να πείσει τον Hergé να στείλει τον ΤενΤεν στη Σοβιετική Ένωση. Η ιστορία δημοσιεύονταν κάθε Πέμπτη και έγινε τόσο δημοφιλής που την Πέμπτη η έκδοση της εφημερίδας αυξανόταν έως και έξι φορές.

Η περιπέτεια είναι γεμάτη δράση και ο ΤενΤεν επιβιώνει θαυματουργικά από ένα σωρό κινδύνους, πολυάριθμες συντριβές αυτοκινήτων, φυλακίσεις, εκρήξεις, αεροπορικό δυστύχημα, ακόμη και από επίθεση αρκούδας. Την ίδια ώρα διαπιστώνει ιδίοις όμμασι τον «κομμουνιστικό παράδεισο».

Στον Τεν Τεν ανατίθεται να πάει στη Μόσχα και να αναφέρει την κατάσταση που υπάρχει στη Σοβιετική Ρωσία. Μαζί με τον Μιλού ταξιδεύει με τρένο από τις Βρυξέλλες και όταν φτάνει στο Βερολίνο, ένας μυστικός πράκτορας των μπολσεβίκων βάζει βόμβα στο τρένο σε μια προσπάθεια να σταματήσει τον Τεν Τεν, τον οποίον ονομάζει «βρωμερό μικροαστό». Παρόλα αυτά αυτοί οι δύο φίλοι επιβιώνουν και ανακαλύπτουν ότι από την έκρηξη το υπόλοιπο τραίνο έχει εξαφανιστεί, μαζί με τους επιβάτες! Οι Γερμανοί τον συλλαμβάνουν και τον κατηγορούν ότι αυτός είναι υπεύθυνος για την εξαφάνιση δέκα βαγονιών και 218 ατόμων! Τον βάζουν στη φυλακή, αλλά αυτός δραπετεύει και συνεχίζει το ταξίδι του για τη Μόσχα.

Όταν φτάνουν στο Stolbtzy, στα σύνορα, μεταφέρονται στον Λαϊκό Κομισάριο και τότε οι αναγνώστες μαθαίνουν ότι υπάρχει ένα σχέδιο εξόντωσής του που θα μοιάζει με «ατύχημα».

Στο Stolbtzy χάνουν το τρένο για τη Μόσχα. Ενώ ακολουθούν την σιδηροδρομική γραμμή, βρίσκουν μια βιομηχανική πόλη, όπου ένας μπολσεβίκος επιδεικνύει σε κάποιους Άγγλους κομμουνιστές τα «επιτεύγματα του μπολσεβικισμού», δείχνοντάς τους εργοστάσια που δουλεύουν ακατάπαυστα. 

[Κάποιοι θεωρούν ότι οι Άγγλοι κομμουνιστές που παρουσιάζονται όλοι με πίπες και τσιγάρα, παραπέμπουν στον "τύπο Tony Wedgewood Benn". Για όσους δεν γνωρίζουν, ο Tony Benn είναι ένας πολύ γνωστός Άγγλος σοσιαλιστής πολιτικός (ο εγγονός του είναι βουλευτής των Εργατικών) και φανατικός καπνιστής. Βέβαια, ο Tony Benn δεν είχε γεννηθεί όταν οι μπολσεβίκοι πήραν στην εξουσία, αλλά αντιπροσωπεύει ένα καλούπι σοσιαλιστών καπνιστών πολιτικών, όπως ο πρώην πρωθυπουργός Harold Wilson, ενώ ίσως ο Hergé είχε υπόψιν του το είδος των Άγγλων διανοουμένων που εντάχθηκαν στο Σοβιετικό Κομμουνιστικό Κόμμα ή ήταν συμπαθούντες ("σύντροφοι ταξιδιώτες"), και αφού επισκέπτονταν την Σοβιετική Ένωση, εξυμνούσαν τις αρετές της, κάνοντας τα στραβά μάτια στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και τις μαζικές δολοφονίες του καθεστώτος].
 

Επιστρέφοντας στην ιστορία μας, ο καχύποπτος όμως Τεν Τεν  ρίχνει μια πιο προσεκτική ματιά και βλέπει έναν άνθρωπο που απλά καίει άχυρο για να βγαίνει καπνός από τις καμινάδες και να δημιουργηθεί μια ψευδαίσθηση ότι η παραγωγή είναι σε πλήρη εξέλιξη. Επιπλέον, βλέπει έναν άλλο άνθρωπο που χτυπάει κομμάτια από μέταλλα για να κάνει τους "ήχους των μηχανημάτων". Ενώ ο Μιλού αναρωτιέται αν αυτό που βλέπει είναι μια ρωσική τζαζ μπάντα, ο Τεν Τεν λέει: "Έτσι οι Σοβιετικοί ξεγελούν τους φτωχούς ηλίθιους που εξακολουθούν να πιστεύουν σε έναν Κόκκινο Παράδεισο".

Στην συνέχεια πέφτουν επάνω σε μια σκηνή που τους προξενεί εντύπωση, καθώς πρόκειται για εκλογές! Αλλά πρόκειται για εκλογές κομουνιστικής «δημοκρατίας», καθώς οι αξιωματικοί αναγγέλλουν στο πλήθος ότι υπάρχουν τρεις λίστες με τρία κόμματα, από τα οποία το πρώτο είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ζητούν λοιπόν από τους ανθρώπους να σηκώσουν το χέρι τους αν είναι αντίθετοι σε αυτό (απειλώντας τους ταυτόχρονα με τα όπλα). Καθώς κανείς δεν σηκώνει χέρι, δηλώνουν ότι το Κομμουνιστικό Κόμμα έχει εκλεγεί ομόφωνα!

Όταν μετά από αρκετές περιπέτειες, ο ΤενΤεν φτάνει στη Μόσχα ακούει ότι τα χαρτιά του δεν είναι εντάξει. Έτσι, συλλαμβάνεται και στέλνεται στη φυλακή όπου τον παραλαμβάνουν Κινέζοι βασανιστές για να τον βασανίσουν για να αποκαλύψει τον σκοπό του ταξιδιού του. Όμως και από εκεί ξεφεύγει.

Όταν φτάνει στην Μόσχα βλέπει μια πόλη που κάποτε ήταν «υπέροχη αλλά οι μπολσεβίκοι την μετέτρεψαν σε μολυσμένο βαλτότοπο». Βλέπει μια ουρά από σκελετωμένα παιδιά που περιμένουν να πάρουν ένα κομμάτι ψωμί. Πριν τους δώσει το ψωμί, ο μπολσεβίκος αξιωματικός τα ρωτάει αν είναι καλοί κομμουνιστές. Όταν ένα αγόρι δεν απαντά, το κλωτσάει και το διώχνει.

Στην συνέχεια, βλέπει μια ύποπτη συγκέντρωση και αποφασίζει να χωθεί σε αυτή μυστικά για να μάθει τι γίνεται. Εκεί ακούει τον επικεφαλής να λέει στους «συντρόφους» ότι δεν υπάρχει σιτάρι για να χρησιμοποιηθεί για προπαγάνδα προς το εξωτερικό, που θα αποδεικνύει ότι η χώρα έχει άφθονο φαγητό, αρκετό για να εξάγει. Οι μπολσεβίκοι αποφασίζουν τότε να οργανώσουν μια εκστρατεία εναντίον των «κουλάκων και των πλουσίων χωρικών», τους οποίους με την απειλή των όπλων θα τους αναγκάσουν να δώσουν όσο σιτάρι έχουν.

Ο Τεν Τεν τρέχει να ενημερώσει τους αγρότες και τους βοηθά να κρύψουν το σιτάρι Όταν οι μπολσεβίκοι δεν βρίσκουν το κρυμμένο σιτάρι, αποφασίζουν να βασανίσουν τον αγρότη, αλλά τους εμποδίζει ο ΤενΤεν, τον οποίον εκτελούν, αλλά εκείνος δεν πεθαίνει, επειδή είχε προλάβει και είχε αντικαταστήσει τα φυσίγγια με πεπιεσμένο χαρτί!

Μετά πάλι από πολλές περιπέτειες, ο ΤενΤεν καταλήγει σε μια εγκαταλελειμμένη και «στοιχειωμένη» κατοικία που αποδεικνύεται ότι είναι το κρησφύγετο "όπου ο Λένιν, ο Τρότσκι και ο Στάλιν έχουν κρύψει τον πλούτο που έχει κλαπεί από τον λαό", όπως του λέει ο «αρχηγός». Και επειδή ανακάλυψε αυτό το μυστικό πρέπει να πεθάνει.

Και καθώς πάλι καταφέρνει να λυθεί, ανακαλύπτει στο υπόγειο αποθήκες με σιτάρι, αλλά και χαβιάρι και βότκα που χρησιμοποιούνται ως σοβιετική προπαγάνδα εξαγωγών. Ο Τεν Τεν παρατηρεί: «Ενώ ο ρώσικος λαός πεθαίνει από την πείνα, τεράστιες ποσότητες σιταριού στέλνονται στο εξωτερικό για να αποδείξουν την υποτιθέμενη αφθονία του σοβιετικού παραδείσου».

Αφού μπλέκει σε άλλες περιπέτειες και ξεφεύγει από προσπάθεια δολοφονίας του από την OGPU (σοβιετική μυστική αστυνομία), ο ΤενΤεν επιστρέφει στις Βρυξέλλες όπου τον περιμένει ένα πλήθος να τον αποθεώσει.

Οι πλαστές περιοδείες των λειτουργικών εργοστασίων που έστηναν οι κομμουνιστές για να ξεγελούν όλο τον κόσμο, οι πλαστές "εκλογές" όπου οι Μπολσεβίκοι / Κομμουνιστές πάντα κέρδιζαν με «συντριπτική πλειοψηφία», η κλοπή του πλούτου της χώρας από την ηγεσία της, η έμφαση στην προπαγάνδα σε όλο τον κόσμο, με την τροφή να αλλάζει δρομολόγιο για να φαίνεται πόσο καλά πάνε τα πράγματα ενώ οι άνθρωποι λιμοκτονούσαν, οι ατελείωτες ουρές για το ψωμί, σκηνές που στόχευαν να εκθέσουν στα μάτια των δυτικών τον μπολσεβικισμό, προέρχονται τα περισσότερα, από ένα βιβλίο που ονομάζεται «Μόσχα χωρίς κάλυμμα» ("Moscou sans voiles"), το οποίο δημοσιεύθηκε το 1928 από τον πρώην πρόξενο του Βελγίου στην ΕΣΣΔ Joseph Douillet.

Σύμφωνα με τον Benoît Peeters, η μόνη πηγή που χρησιμοποίησε ο 22χρονος τότε Hergé για την παραγωγή αυτής της ιστορίας ήταν το βιβλίο του Douillet. Ορισμένες από τις σκηνές λήφθηκαν απευθείας από το βιβλίο του Douillet, όπως η σκηνή με τις «εκλογές». Γράφει το βιβλίο:

 Βλέπουμε τον κομμουνιστή σύντροφο Oebijkon να λέει: «Έχουμε τρεις λίστες και μία από αυτές προέρχεται από το κομμουνιστικό κόμμα. Όποιος είναι εναντίον αυτής της λίστας να σηκώσει το χέρι!» Την ίδια στιγμή ο Oebijkon και τέσσερις από τους συντρόφους του τραβούν τα περίστροφα και τα στρέφουν απειλητικά προς το αγροτικό ακροατήριο. Ο Oebijkon συνέχισε: «Ποιος καταψηφίζει αυτή την λίστα; Κανένας;» Στη συνέχεια δηλώνει ότι όλοι ψήφισαν την κομμουνιστική λίστα και συνεπώς «δεν χρειάζεται πλέον να ψηφίσουμε για τις άλλες δύο λίστες».

Μόλις ο ΤενΤεν απογειώθηκε ως χαρακτήρας, η σοβιετική του περίοδος εξαφανίστηκε μέσα στο σκοτάδι, καθώς ο Hergé δεν ήθελε η έκδοση του βιβλίου να κυκλοφορήσει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μάλιστα, όταν άρχισε από το 1942 να ξαναδημιουργεί τις προηγούμενες περιπέτειες του σε έγχρωμες εκδόσεις, ήταν αρνητικός στο να κυκλοφορήσει την πρώτη του ιστορία έγχρωμη. Θεώρησε ότι το έργο του αυτό ήταν πολύ ακατέργαστο (το σκίτσο πράγματι είναι τραγικό σε σχέση με τα επόμενα αριστουργήματα του Ερζέ) και απλοϊκό ως προς την αρνητική απεικόνιση των Σοβιετικών. Και όντως είναι. Αλλά ας μην ξεχνάμε ότι κυκλοφόρησε μόλις μια δεκαετία μετά την επιβολή του μπολσεβικισμού, όταν μεγάλο μέρος του κόσμου εξακολουθούσε να νομίζει ότι είχε να κάνει με μια θαυμαστή νέα ουτοπία.

Τον καιρό που έβγαινε στους κινηματογράφους η ταινία του Σπίλμπεργκ "Οι περιπέτειες του Τεν Τεν: Το μυστικό του Μονόκερου", το 2011, το BBC ανέθεσε σε έναν δημοσιογράφο, τον Frank Gardener (Φρανκ Γκάρντνερ) - του οποίου ο Τεν Τεν ήταν ήρωας της παιδικής του ηλικίας -  να επισκεφθεί τη Ρωσία, διερευνώντας την ακρίβεια των παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων που παρουσίαζε ο Hergé στην ιστορία του. Σε άρθρο του στη  Daily Mail, ο Γκάρντνερ δήλωσε ότι θεωρούσε αρχικά τα όσα λέει η ιστορία απίθανα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του στη Ρωσία, έμαθε από μία ιστορικό της Μόσχας ότι το πνεύμα της ιστορίας του Hergé ήταν σύμφωνο με αυτά που συνέβαιναν τότε στη Ρωσία. Η ιστορικός επιβεβαίωσε ότι μια από τις μεγάλες τραγωδίες του 20ού αιώνα ήταν η ολοκληρωτική δίωξη των κουλάκων αγροτών από τους μπολσεβίκους, όπου «κυριολεκτικά χάθηκαν χιλιάδες», ενώ και άλλοι ομολογούν τις φρικαλεότητες των μπολσεβίκων. «Αρκούσε ένας να σε καταγγείλει και σε εκτελούσαν με συνοπτικές διαδικασίες», λέει ένας Ρώσος δείχνοντας το αντίστοιχο σκίτσο της ιστορίας.  

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ