Ο Vivekananda και ο δρόμος προς την «ενότητα»

«Αν κάποιος από αυτό το ακροατήριο ελπίζει ότι αυτή η ενότητα θα έρθει με το θρίαμβο μιας οποιασδήποτε θρησκείας και τον αφανισμό των άλλων, σ' αυτόν δεν έχω παρά να πω: Αδερφέ μου οι ελπίδες σου θα διαψευσθούν. Μήπως επιθυμώ οι Χριστιανοί να γίνουν Ινδουιστές; Προς Θεού! Μήπως επιθυμώ οι Ινδουιστές ή οι Βουδδιστές να γίνουν Χριστιανοί; Προς Θεού! ... Οι Χριστιανοί δεν πρέπει να γίνουν Ινδουιστές, ούτε Βουδδιστές ούτε και αυτοί να γίνουν Χριστιανοί. Αλλά κάθε θρησκεία θα πρέπει να αφομοιώσει το πνεύμα των άλλων θρησκειών, διατηρώντας ωστόσο τις ιδιαιτερότητες της, προκειμένου να αναπτυχθεί σύμφωνα με τους δικούς της νόμους». Σουάμι Βιβεκανάντα στην ομιλία του στο Α' Κοινοβούλιο των Θρησκειών του Κόσμου, Σικάγο 1893 (Πηγή).

Στο Σικάγο των ΗΠΑ, έλαβε χώρα για πρώτη φορά το 1893, (11 με 27 Σεπτεμβρίου) το λεγόμενο Παγκόσμιο Κοινοβούλιο Θρησκειών (World's Parliament of Religions - ιστοσελίδα ΕΔΩ) που προσέλκυσε 140.000 ανθρώπους. Στους ομιλητές περιλαμβάνονταν Βουδιστές μοναχοί, Θεοσοφιστές, Σιντοιστές, της πίστης Μπαχαιστες, ένας συμβολικός αριθμός χριστιανών μοντερνιστών που επεδίωκαν ένα νέο οικουμενισμό, και αρκετοί πειστικότατοι μυστικιστές. Οι μυστικιστές έκλεψαν τις καρδιές του ακροατηρίου.

Ο πιο ευκρινής και επιφανής απ’ αυτούς τους ομιλητές ήταν ο Swami Vivekananda, (Σουάμι Βιβεκάναντα - 1863-1902) ο οποίος αφού προσκύνησε την Saraswati, την θεά της γνώσης ξεκίνησε την ομιλία του λέγοντας «Αδελφοί και αδελφές της Αμερικής» και αμέσως διακόπηκε από ένα παρατεταμένο χειροκρότημα των 7.000 συνέδρων. Κάνοντας αναφορά στην Μπαγκαβάτ Γκίτα (ένα από τα σημαντικότερα ιερά κείμενα του Ινδουϊσμού) είπε «καθώς τα διάφορα ρεύματα έχουν τις πηγές τους σε διαφορετικά μέρη και σμίγουν όλο το νερό τους στη θάλασσα, έτσι, Κύριε, τα διάφορα μονοπάτια που οι άνθρωποι παίρνουν, μέσω των διαφόρων τάσεων, διαφορετικών σκέψεων και απόψεων, στραβά ή ίσια, όλα οδηγούν για Σένα!» και "Όποιος έρχεται σε Μένα, μέσα από οποιαδήποτε μορφή, θα τον φτάσω. όλοι οι άνθρωποι παλεύουν μέσα από μονοπάτια που στο τέλος οδηγούν σε μένα."

Ο Vivekananda ήταν ένας παθιασμένος Βεγκαλέζος, που ήταν ο πρώτος τη τάξη οπαδός του Ramakrishna Paramahansa (φωτο) που είχε πεθάνει το 1887, στην Ινδία. Ακόμα και σήμερα, το ακτινοβόλο πρόσωπο του Ramakrishna εμφανίζεται σε Ινδικά γραμματόσημα, καθώς αυτός κατέχει φήμη τόσο μεγάλη, όσο αυτή του Γκάντι. Θεωρείται ως ένας από τους πιο πεφωτισμένους θεανθρώπους στην Ινδία. (Στην φωτογραφία κάτω η θεά Bhavatārini Kali την οποία λάτρευε ο Ramakrishna)

Κατά τη διάρκεια του Παγκοσμίου Κοινοβουλίου των Θρησκειών, η πνευματική δύναμη του Ramakrishna φώτιζε την Ινδία, όπως μια αστραπή το νυχτερινό ουρανό. Οι αρχαίοι θεοί της Ινδίας αναγεννούνταν μέσω του οργάνου τους. Οι 12 πιο υψηλόβαθμοι οπαδοί του Ramakrishna διέδιδαν το βίο και τη διδασκαλία του σ’ όλη τη χώρα. Με το Vivekananda, τον πρωτοκλασάτο οπαδό, αυτή η αναβίωση του Ινδικού μυστικισμού διαδίδονταν τώρα στη Δύση.

Ο Vivekananda ήταν ένας εμπνευσμένος ρήτορας του οποίου τα κηρύγματα για «ενότητα» δε συνάντησαν αντίσταση στους χιλιάδες που παρακολουθούσαν το Συνέδριο. Οποιοσδήποτε καταδίκαζε τους πνευματικούς θησαυρούς αυτής της ευγενούς φυσιογνωμίας από την Ανατολή έδειχνε απλά τις «στενόμυαλες προκαταλήψεις» που ήταν ενδεικτικές του Δυτικού «χριστιανικού» πολιτισμού. Μπορεί να πει κανείς ότι αυτές είναι κατηγορίες για «πολιτισμικό σωβινισμό». Προσέξτε: εδώ εντοπίζονται τα πρώτα ίχνη της σημερινής θεωρίας της κοινής κουλτούρας / ανθρωπολογικής (καταγωγής) που υποστηρίζει ότι οι διάφορες θρησκείες είναι παγκόσμιες πνευματικές αλήθειες που έχουν διαμορφωθεί μέσα από ποικίλα φίλτρα πολιτισμού και παράδοσης. Υπήρχε η άποψη ότι οι πνευματικές αλήθειες φορούσαν ως ενδύματα τη γλώσσα και τα σύμβολα ενός δεδομένου πολιτισμού. Έτσι, αυτό που χρειαζόταν ο κόσμος ήταν θρησκευόμενοι σοφοί που θα ενεργήσουν ως διαπολιτισμικοί μεταφραστές της θρησκείας. Το «ανοιχτό μυαλό» έγινε η λέξη-κλειδί.

Ο Vivekananda ήταν φοιτητής νομικής, όταν γοητεύτηκε από τον γκουρού του. Τώρα ήταν ένας αναχωρητής. Η ρητορική του ικανότητα και η φαινομενική ευγένεια και επιδεξιότητα του χαρακτήρα του κέρδισε την εκτίμηση ξανά και ξανά. Κάτω απ’ όλα αυτά βρίσκονταν το αξίωμα: «Όλοι οι δρόμοι οδηγούν στο Θεό».

Ο γκουρού του Vivekananda, ο Ramakrishna, ήταν ο ‘άγιος του συγκρητισμού’: είχε μελετήσει τις γραφές καθεμιάς από τις μεγαλύτερες θρησκείες του κόσμου δοκιμάζοντάς τες υποστηρίζοντας ότι είχε φτάσει το «samadhi» ή πεφωτισμό κάθε μια απ’ αυτές. Είτε το έκανε μελετώντας το Χριστό, είτε το Βούδα, είτε τον Κρίσνα, ο Ramakrishna έλεγε ότι κατέληγε στον ίδιο Θεό. Καθένα από τα παγκόσμια δόγματα τον έφερε πίσω στον πανθεϊστικό Ένα ‘Βεδαντικό’ Θεό. (Σχ. ΚΟ: Η σανσκριτική λέξη Vedanta σημαίνει τέλος ή το αποκορύφωμα των Βεδών. Οι Βέδες είναι οι κύριες ιερές γραφές των Ινδουιστών). Οι Δυτικοί γοητεύτηκαν απ’ αυτή τη ρομαντική εικόνα - ο Θεός ως ωκεανός ζωής και ατελείωτης ευδαιμονίας, ως στατική αιωνιότητα, ως υπερ-πνεύμα («paramatma») κ.λπ.

Ο Vivekananda, όπως ο δάσκαλός του, χρησιμοποιούσε την παρακάτω εικόνα: Η τύχη του κόσμου είναι σαν αυτή των πέντε τυφλών που προσπαθούν να περιγράψουν έναν ελέφαντα. Ο ένας περιγράφει την προβοσκίδα, ο άλλος πιάνει το πόδι, ο τρίτος το αυτί κ.λπ. Όλοι δείχνουν να αντιφάσκουν, μέχρι που οι παρατηρήσεις τους συνδυάζονται σ’ ένα σύνολο - τότε ένας βλέπει ολόκληρο τον ελέφαντα. Ο Vivekananda δεν δίσταζε να ομολογήσει ότι η πιο ολοκληρωμένη περιγραφή ολόκληρης της πνευματικής πραγματικότητας βρίσκονταν στην αρχαία ινδική μυθολογία που δόθηκε από τους «seers», τους «rishis» τους «avadhuts» και τους «mahatmas». Η Ινδία παρουσιάστηκε στο Παγκόσμιο Κοινοβούλιο των Θρησκειών ως μια χώρα διάπυρη από πνευματικότητα. Ο ρόλος της Ινδίας ανάμεσα στα έθνη ήταν να τα διαφωτίσει με πνευματική αλήθεια.

(Σχ. ΚΟ: Η αλήθεια είναι παρά τα όσα είπε ο Vivekananda περί «ίδιων δρόμων που οδηγούν στον Θεό» και ότι δεν είναι ανάγκη ο χριστιανός να αλλάξει θρησκεία κλπ αργότερα, σε πύρινο λόγο του σε φοιτητές στο Mandras, κατά τη επιστροφή του στην Ινδία, όπου του έγινε αποθεωτική υποδοχή, είπε: «Αυτό είναι το μεγάλο ιδανικό πού βρίσκεται μπροστά μας, και ό καθένας πρέπει γι' αυτό να οπλιστεί - η άλωση του κόσμου από την Ινδία - τίποτε το λιγότερο από αυτό, και όλοι εμείς πρέπει να οπλισθούμε και να τεντώσουμε γι' αυτό το σκοπό κάθε νεύρο... Σήκω, Ινδία, και κυρίευσε τον κόσμο με την πνευματικότητα σου... Αυτό πού πρέπει να κυριεύσει τη Δύση είναι η πνευματικότητα....». Πηγή)

Οι αλήθειες του ‘Βεδαντικoύ καρδινάλιου’ είναι ότι η ψυχή είναι αιώνια και θεϊκή και ένα μέρος της θεότητας εξελίσσεται συνεχώς μέσα από αλλεπάλληλες μετενσαρκώσείς μέχρι που επανασυνδέεται με την απρόσωπη θεότητα. Η ζωή είναι απλώς μια παραίσθηση που μας απορροφά όλους με τις αισθησιακές απολαύσεις της και με πόνους που δεν μπορούν να αρνηθούν την υπάρχουσα ενότητα όλης της ύπαρξης. Τα δίπολα γλυκό-πικρό, φως-σκοτάδι και καλό-κακό είναι οι δύο πλευρές μια απώτερης ενωμένης πραγματικότητας όπως το φως που βγαίνει από ένα πρίσμα και διασπάται σε χρώματα. Όλη η πραγματικότητα αποτελείται από τη συνείδηση. Η ύπαρξη, λοιπόν, είναι το «όνειρο» της θεότητας. Είναι ο Ramakrishna που κάθεται στο χιλιοπέταλο νούφαρο που δημιουργεί το φαινομενικό σύμπαν από την απαράλλαχτη ύπαρξή του. Μόνον όταν σι σταγόνες της συνείδησης ενωθούν με τον αρχικό ωκεανό θα τελειώσει αυτή η οπτασία του αποχωρισμού. Ένας ανθρωποθεός όπως ο Ramakrishna υποστηρίζει ότι δεν υπάρχει άλλος, εκτός απ’ αυτό - κάποιος ο οποίος ολοκλήρωσε το μεγάλο κύκλο από αιωνιότητα σε αιωνιότητα. Όταν μιλά, λέει ότι είναι η φωνή της έλευσης του αιώνιου μέσα από ένα ανθρώπινο πλαίσιο. Πραγματικά έξοχο.

Ο μυστικισμός είχε την ικανότητα να χρησιμοποιεί τα συναισθήματα των ανθρώπων, για να αποκτήσει την αφοσίωσή τους. Ο Ramakrishna κέρδισε τις καρδιές των ανθρώπων με τη φαινομενική του ανιδιοτέλεια, την ευαισθησία και τη στοργικότητά του. Τι ακαταμάχητος άσσος στο χαρακτήρα του, για ν’ αποκρούσει οποιαδήποτε επίθεση για απάτη - έδειχνε εξαιρετικά αθώος και γλυκός. Πράγματι, έσταζε αγάπη για τους νεαρούς οπαδούς του, μεταδίδοντας στα μέτωπά τους την ένταση της δύναμης που κατείχε μ’ ένα μόνο άγγιγμά του. Γι’ αυτό, όταν άνθρωποι σαν το Ramakrishna έδειχναν να ενσαρκώνουν τέτοια καλοσύνη, βρίσκοταν υπεράνω μομφής. Η δύναμη αυτής της συναισθηματικής καλοσύνης δεν μπορεί να υποτιμηθεί.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / Πολλά από τα παραπάνω βρίσκονται στο βιβλίο «Όταν ο Κόσμος Γίνει Ένας» του Tal Brooke (βλ: 1,2,3 και 4). Ο Tal Brooke πριν μεταστραφεί στον χριστιανισμό, ήταν για χρόνια ενταγμένος στο κίνημα της Νέας Εποχής. Είχε πάει στην Ινδία και είχε γίνει ο κορυφαίος μαθητής του «θαυματοποιού» υπερ-γκουρού Sai Baba.