Μια δίψα για τιμωρία

Δύστυχη Ευρώπη: σήμερα όπως και χθες, αναδίνει μια αποφορά πτώματος, το παρελθόν είναι προσκολλημένο επάνω της σαν λέπρα. Ό,τι και να κάνει, επανέρχεται σε αυτήν σαν σύμπτωμα ασθένειας. Πάρτε για παράδειγμα τις ζώνες αναμονής όπου κρατούνται οι ξένοι που δεν έχουν κανονικά χαρτιά ή εκείνοι που ζητούν άσυλο. Σίγουρα δεν συγκρίνονται με τα ναζιστικά στρατόπεδα. Εντούτοις, μες στους κόλπους των δημοκρατικών κοινωνιών μας, διακρίνονται από ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που παραπέμπουν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, δηλαδή, σύμφωνα με τον Τζόρτζιο Αγκάμπεν, «ένα χώρο που ανοίγει όταν η εξαίρεση αρχίζει να γίνεται κανόνας (...) είναι τόποι μη-δικαίου», όπως μας λέει ο Έντζο Τραβέρσο (Enzo Traverso). Ύστερα από αυτό, γιατί να εκπλησσόμαστε που πέφτει επάνω μας το πυρ του ουρανού, η οργή των ένθεων τρελών; Πώς τολμάμε να κρίνουμε τις διάφορες βαρβαρότητες που ταλανίζουν την ανθρωπότητα, εμείς που επιδείξαμε μια «ασύγκριτη αγριότητα» μες στην πορεία της ιστορίας, όπως μας λέει η Μαριέλα Βιλασάντε Τσερβέλο; (Mariella Villasante Cervello, “La Negritude: une forme de racisme heritee de la colonisation frangaise?”).

Πληρώνουμε για ένα παλιό αμάρτημα, είμαστε αναδρομικά υπεύθυνοι για τις θηριωδίες που διέπραξαν οι πρόγονοί μας ή κάποια άλλα άτομα. Είναι η ώρα να πούμε μαζί με τον ψαλμωδό: «Κύριε, παραπτώματα τίς συνήσει; εκ των κρυφίων μου καθάρισόν με και από αλλοτρίων φείσαι του δούλου σου» (Ψαλμός ΙΗ'). Για άλλη μια φορά, ας θαυμάσουμε το ταλέντο με το οποίο αναδημιουργείται το συναίσθημα της ενοχής, το πώς επανεφευρίσκεται από την τάξη των φιλοσόφων. Γιατί το να γεννιέσαι Ευρωπαίος, σημαίνει να κουβαλάς ένα ολόκληρο φορτίο από διαστροφές και ασχήμιες που σε σημαδεύουν σαν στίγματα, σημαίνει πως αναγνωρίζεις πως ο λευκός άνθρωπος έσπειρε την καταστροφή και τον θάνατο παντού όπου πάτησε το πόδι του.

Για τον Ευρωπαίο, «υπάρχω» σημαίνει καταρχάς «ζητώ συγγνώμη». Η θηριωδία είναι λευκή, καθώς δηλώνει η κολομβιανής καταγωγής δικηγόρος Ρόζα Αμέλια Πλυμέλ-Υρίμπ (Rosa Amelia Plumelle-Uribe), ακόμα και στον τίτλο του βιβλίου της, (‘La Ferocite blanche, des non- Blancs aux non-Aryens, ces genocides occurs de 1492 a nos jours’). Λευκή κι όχι μαύρη ή κόκκινη: ο λευκός άνθρωπος είναι γενετικά προκαθορισμένος να σκοτώνει, να σφάζει, να βιάζει, έχει αποσχισθεί από το υπόλοιπο της ανθρωπότητας για να την υποδουλώσει. Είναι κάτι υπεράνω των δυνάμεών του. Το χρώμα του δεν είναι μόνο θέμα δερματικής χρωστικής, είναι ένα ηθικό ελάττωμα, μια ανεξίτηλη κηλίδα καθώς εξηγεί, στον πρόλογο αυτού του έργου, ο καθηγητής Λουί Σαλά-Μολέν ο οποίος καταγγέλλει «την επιχειρηματική απληστία (...) των λευκο-αμερικανικών χριστιανικών εθνών». Και βλέπει όλη τη λευκή περιπέτεια σαν μια «αδιάσπαστη ελικοειδή γραμμή της φρίκης» .

Τελικά, τι είναι η Δύση; Η ίδια η μορφή του Σατανά που η κακοποιός παρουσία του διαβρώνει τα πάντα αφού «το κέντρο της βρίσκεται παντού και η περιφέρειά της πουθενά» και στοιχειώνει το μυαλό «ενός πολεμιστή Παπούα, μιας υφασματεμπόρισσας του Κοτονού, ενός ιμάμη της Κομ» όσο και το πνεύμα ενός κερδοσκόπου του Stock Exchange του Λονδίνου ή ενός εργάτη της Ρενώ. Άλλωστε, όποιος δηλώνει Δυτικός είναι «εξοβελιστέος». Ίλιγγος του πανοράματος: η εξήγηση που αποδίδει όλα τα κακά στη Δύση συμπεριλαμβάνει την πραγματικότητα στην ολότητά της. Ο Ευρω-Αμερικανός είναι καταραμένος και ταυτόχρονα απαραίτητος: χάρη σε αυτόν τα πάντα γίνονται ξεκάθαρα, το κακό αποκτά ένα πρόσωπο. Το κάθαρμα καταδείχνεται παγκοσμίως. Βιολογική, πολιτική, μεταφυσική ενοχή. Κι αφού δεν πιστεύουμε πια στο βασίλειο της λύτρωσης, αφού η Ασία, η Αφρική, η Λατινική Αμερική έπαψαν (προς το παρόν) να είναι τόποι εξαγοράς αμαρτιών, δεν μας μένει παρά να εμμείνουμε μέχρι αηδίας στην αυτοπεριφρόνησή μας.

Από το εξαιρετικό βιβλίο του Pascal Bruckner, «Η Τυραννία της Μεταμέλειας - ένα δοκίμιο στον δυτικό μαζοχισμό» - δες εδώ, εδώ κι εδώ και περί "Λευκής Ενοχής" εδώ.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ