Υπάρχει «φασισμός» στο “Starship Troopers”;

Το “Starship Troopers” (στην Ελλάδα κυκλοφόρησε ως «Στρατιώτες του Σύμπαντος») είναι μια αμερικανική ταινία δράσης επιστημονικής φαντασίας του 1997 που σκηνοθέτησε ο Ολλανδός σκηνοθέτης Paul Verhoven (Πωλ Βερχόφεν), γνωστός για επιτυχημένες ταινίες επιστημονικής φαντασίας, όπως το “Robocop” και η “Ολική Επαναφορά”. Το σενάριο της ταινίας έγραψε ο Edward Neumeier, αρχικά από ένα B movie script με το όνομα “Bug Hunt at Outpost Nine” (‘Κυνήγι Εντόμων στο Φυλάκιο Εννέα’), αλλά βασίστηκε στο βραβευμένο μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας ‘Starship Troopers’, του Αμερικάνου Robert A. Heinlein, του 1959.  Στην ταινία παίζουν οι : Casper Van Dien, Dina Meyer, Denise Richards, Jake Busey, Neil Patrick Harris, Patrick Muldoon, Clancy Brown και Michael Ironside. Η μουσική είναι του ελληνικής καταγωγής μουσικοσυνθέτη Basil Poledouris (1945 – 2006). Η ταινία είχε έναν προϋπολογισμό περίπου 105 εκατομμυρίων δολαρίων και απέφερε συνολικά πάνω από 121 εκατομμύρια δολάρια σε όλο τον κόσμο.  Ήταν υποψήφια για το όσκαρ καλύτερων οπτικών εφέ στην απονομή των βραβείων του 1998.

Κάποιοι θεωρούν το “Starship Troopers” την καλύτερη ταινία του Verhoven.

Η ιστορία αναφέρεται σε ένα νεαρό στρατιώτη που ονομάζεται Johnny Rico (Casper Van Dien) που υπηρετεί σε μια φουτουριστική στρατιωτική μονάδα (ανδρών και γυναικών), με φόντο ένα διαστρικό πόλεμο μεταξύ της ανθρωπότητας και ενός είδους απαίσιων εξωγήινων εισβολέων εντόμων, γνωστών ως «Αραχνοειδή», τα οποία έρχονται από τον πλανήτη Klendathu. Ο Ρίκο, μέσα στην ταινία, θα εξελιχθεί από χαϊδεμένο σνομπ νέο, σε αποφασισμένο, σκληρό στρατιώτη, που τελικά προβιβάζεται σε υπολοχαγό. Μαζί με αυτόν βλέπουμε και όλη την παρέα από άλλους νέους και νέες, που όλοι αμέσως μετά την αποφοίτησή τους από το λύκειο, αποφασίζουν να εγγράφουν στους «Διαγαλαξιακούς Πεζοναύτες», με σκοπό να υπερασπιστούν τον πλανήτη Γη από την επικείμενη εξωγήινη εισβολή.

Όποιος διαβάσει κριτικές της ταινίας, θα διαπιστώσει ότι οι μισοί θεατές αποκαλούν το “Starship Troopers” ως «μια ωδή στα απολυταρχικά καθεστώτα», ενώ οι υπόλοιποι το χαρακτηρίζουν «μια ταινία που ειρωνεύεται τον φασισμό».

Ο Verhoeven λέει ότι στην ταινία, έκανε χρήση της ειρωνείας και της υπερβολής «παίζοντας με το φασισμό ή με φασιστικές εικόνες για να επισημάνει ορισμένες πτυχές της αμερικανικής κοινωνίας...».

Το 2012 κατετάγη από το Slant Magazine ως ταινία νο 20 στη λίστα των 100 καλύτερων ταινιών της δεκαετίας του 1990. 

Τρία sequels ακολούθησαν, (όχι από τον Verhoeven), το “Hero of the Federation” το  2004, το “Marauder” το 2008 και το “Starship Troopers: Invasion” (animated) το 2012, χωρίς όμως να μπορέσουν να επαναλάβουν την αίσθηση και την επιτυχία του πρώτου.

Για πολλούς το "Troopers" είναι μια καλή ταινία, μεταμφιεσμένη σε... «κακή» ταινία.

Πολλοί «ειδήμονες» όμως, βιάστηκαν να υποτιμήσουν την ταινία.

Ένας τέτοιος «ειδήμων» γράφει: Στο "Troopers," βλέπουμε μόνο ένα μάτσο χαζά παιδιά να ακολουθούν χαζούς ηγέτες σε έναν χαζό πόλεμο που αποφεύγει κινήσεις τακτικής ώστε να βάλει τη νεολαία του πλανήτη Γη να σταθεί μπροστά από ένα στρατό εντόμων που είναι τόσο σίγουρο ότι θα καταβροχθίσουν τις ψεύτικες ελπίδες και τα όνειρά τους, ώστε το ακροατήριο χασμουριέται με αυτές τις ανοησίες.

Πολλοί είδαν ένα «μιλιταριστικό» μήνυμα να βγαίνει από την ταινία, γιατί «εξυμνείται ο πόλεμος», ενώ για κάποιους άλλους το μήνυμα είναι απλό ένα: «φασισμός».Οι στολές των αξιωματικών τον μέλλοντος, όντως φέρουν μια «ύποπτη» ομοιότητα με τις στολές των Γερμανών αξιωματικών, του Β΄ Π.Π.

Η ιστορία της ταινίας ξεκινάει με την διαπίστωση «της αποτυχίας της δημοκρατίας» και ότι οι βετεράνοι του στρατού προκειμένου να σώσουν τον κόσμο από το χάος, ανέλαβαν δράση... Τώρα τον κόσμο τον κυβερνάει η «Γήινη Ομοσπονδία». Για πολλούς αυτή η έμφαση στην αδυναμία της «δημοκρατίας», παραπέμπει σε ανάγκη επιβολής ενός «αστυνομικού κράτους», ενώ για άλλους εδώ έχουμε ένα μήνυμα για την «μελλοντική παγκόσμια κυβέρνηση» (την οποία πάντως, ετοιμάζουν και θα στήσουν πολιτικοί και τραπεζίτες, όχι βετεράνοι του στρατού!). Στην ταινία δίνεται έμφαση επίσης, στην αξία του «πολίτη – οπλίτη», μια έννοια που παραπέμπει στην Αρχαία Ελλάδα, όπου οι οπλίτες προέρχονταν από τις μεσαίες τάξεις των ελεύθερων πολιτών, δηλαδή δεν ήταν επαγγελματίες στρατιώτες, αλλά πολίτες που έκαναν το χρέος τους προς την πατρίδα, προκειμένου να παραμείνει ελεύθερη. 

Το εξώφυλλο του βιβλίου

Ο συγγραφέας Robert A. Heinlein αναφέρει: "Η ελευθερία δεν είναι ποτέ κάτι το αναφαίρετο. Τακτικά θα πρέπει να εξαργυρώνεται με το αίμα των πατριωτών ή να εξαφανίζεται για πάντα. Από όλα τα λεγόμενα φυσικά ανθρώπινα δικαιώματα που έχουν ποτέ εφευρεθεί, η ελευθερία είναι αυτή που ποτέ δεν δίνεται χωρίς κόστος".

Όταν βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες η ταινία, πολλοί θαυμαστές του Heinlein την επέκριναν, ισχυριζόμενοι ότι «πρόδωσε» την φιλοσοφία του Heinlein, παρουσιάζοντας την κοινωνία της ιστορίας σαν «φασιστική», κάτι που το βιβλίο δεν έκανε. Επίσης, παραπονέθηκαν ότι η κοινωνία του βιβλίου ήταν «πολυφυλετική», κάτι που δεν φάνηκε τόσο στην ταινία, καθώς οι πρωταγωνιστές είναι "Άρειοι"….

Πάντως παρά την γκρίνια, η ταινία δεν στερείται «πολιτικής ορθότητας». Έτσι, ω του θαύματος, η μοίρα της ανθρωπότητας βρίσκεται στα χέρια του διαδόχου του λευκού διοικητή Dienes (πάνω), της νέας ‘Sky Marshal’ Tehat Meru, που είναι μια μαύρη γυναίκα (κάτω).

Σε μια σκηνή υπάρχει η υποβολή αναφοράς σχετικά με την αποτυχημένη εισβολή στον Klendathu, από τον εκφωνητή των ειδήσεων, ο οποίος λέει: «Κρίση για την ανθρωπότητα. Οι αξιωματούχοι του Στόλου παραδέχονται ότι υποτίμησαν την αμυντική ικανότητα της Αραχνοειδών».

Κατόπιν στρέφεται προς το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο : Αποδεχόμενος την ευθύνη για τον Klendathu, ο Sky Marshal Dienes παραιτείται. Η διάδοχός του, Sky Marshal Tehat Maru, παρουσιάζει τη νέα της στρατηγική. Ποια είναι αυτή; «Για να καταπολεμήσουμε τα έντομα, πρέπει να κατανοήσουμε τα έντομα», τονίζει η νέα Sky Marshal Tehat Meru.

Φυσικά, κάποιοι διέκριναν μέχρι και «ρατσιστικές απόψεις» στο Troopers, καθώς τα αραχνοειδή φαίνονται να μην έχουν «μυαλά ή ψυχές ... και η θανάτωσή τους δεν φαίνεται διαφορετική «από το να πατάς ένα μυρμήγκι». Όταν βγήκε το βιβλίο, την περίοδο μετά τον πόλεμο της Κορέας, θεώρησαν τα ψευδώνυμα "Bugs" και "skinnies" ότι είχαν «φυλετική χροιά» (!) και ότι ήταν υπαινιγμοί για τους "κιτρινιάρηδες" Κορεάτες και ότι ο πόλεμος μεταξύ Γήινων και Αραχνοειδών είναι ο αγώνας για «φυλετική καθαρότητα»!

Ένα «μεμπτό» ακόμα είναι, ότι πρωταγωνιστές του “Troopers” επαινούν τη χρησιμότητα της σωματικής τιμωρίας ως μέσο «διόρθωσης» των παραβατών ανηλίκων, ενώ η αυστηρή πειθαρχία είναι διάχυτη. Σύμφωνα με τον συγγραφέα βιβλίων επιστημονικής φαντασίας Poul Anderson, ο Heinlein πήρε την ιδέα όχι από τη ναζιστική Γερμανία ή τη Σπάρτη, αλλά και από την Ελβετία.  

Ο Verhoeven πάντως, απαντώντας στα περί «φασισμού», επέμενε στο σατιρικό «ντύσιμο» της ταινίας, αναφέροντας ότι το μήνυμα της ταινίας είναι: «Ο πόλεμος μας κάνει όλους φασίστες»…! 

Χαρακτηριστική είναι μια σκηνή στην αρχή της ταινίας, μέσα στην σχολική τάξη (στο Μπουένος Άιρες!), πολύ πριν ο Ρίκο ενταχθεί στο στρατό. Εκεί, μια συνομιλία λαμβάνει χώρα μεταξύ του καθηγητή Jean Rasczak (στον ρόλο του ένας αρκετά καλός Michael Ironside) - που αργότερα ως στρατιωτικός διοικητής σώζει τον Ρίκο - και των μαθητών του, η οποία αφορά την αδυναμία της «δημοκρατίας». 

- Jean Rasczak: Εντάξει, ας συνοψίσουμε. Φέτος στην ιστορία, μιλήσαμε για την αποτυχία της δημοκρατίας. Πώς οι κοινωνικοί επιστήμονες του 21ου αιώνα έφεραν τον κόσμο μας στο χείλος του χάους. Μιλήσαμε για τους βετεράνους, πώς πήραν τον έλεγχο και επέβαλαν τη σταθερότητα που έχει διαρκέσει για πολλές γενιές από τότε. Μιλήσαμε για τα δικαιώματα και τα προνόμια μεταξύ εκείνων που υπηρέτησαν στις ένοπλες δυνάμεις και εκείνων που δεν έχουν, συνεπώς, καλούνται citizens (πολίτες με πλήρη δικαιώματα) και civilians (υπήκοοι πολίτες που δεν έχουν πάει στρατό).

[Σε ένα φοιτητή]

- Jean Rasczak: Εσύ. Γιατί μόνο οι πολίτες έχουν δικαίωμα ψήφου;

- Μαθητής: Είναι μια ανταμοιβή. Κάτι που η ομοσπονδία δίνει που έκανε ομοσπονδιακή υπηρεσία.

-  Jean Rasczak: Όχι κάτι που δίνεται δεν έχει καμία βάση σε αξίες. Όταν ψηφίζετε, ασκείτε πολιτική εξουσία, κάνετε χρήση βίας. Και η εξουσία φίλοι μου, είναι βία. Η υπέρτατη αρχή από την οποία προέρχονται όλες οι άλλες αρχές.

- Dizzy: Η μητέρα μου πάντα μου έλεγε ότι η βία δεν λύνει τίποτα.

- Jean Rasczak: Αλήθεια; Αναρωτιέμαι τι έχουν να πουν για αυτό οι ιδρυτές της πόλης της Χιροσίμα!

[Στην Κάρμεν]

- Jean Rasczak: Εσύ.

- Κάρμεν: Δεν θα πουν τίποτα. Η Χιροσίμα καταστράφηκε.

- Jean Jean Rasczak: Σωστά. Η βία έχει επιλύσει περισσότερες συγκρούσεις από οποιοδήποτε άλλο μέσο. Η αντίθετη άποψη ότι η βία δεν λύνει τίποτα δεν είναι παρά ευσεβείς πόθοι στην χειρότερη μορφή τους.

Δείτε το trailer:

Ας ρίξουμε μια καλύτερη ματιά στην ταινία.

Όπως είπαμε, βασικό στοιχείο στην ζωή των πρωταγωνιστών, είναι η έννοια του «οπλίτη-πολίτη». Στη μελλοντική αυτή κοινωνία, υπάρχουν δύο ειδών άνθρωποι: Οι «υπήκοοι» και οι «πολίτες». Οι μεν πρώτοι, απολαμβάνουν μόνο στοιχειώδη δικαιώματα (όπως αυτά της ελευθερίας, ή της οικονομικής συναλλαγής). Οι δε δεύτεροι, τυγχάνουν μιας σειράς πρόσθετων προνομίων (όπως η πρόσληψη στον κρατικό μηχανισμό, οι δωρεάν σπουδές σε ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα και το δικαίωμα ψήφου). Κάθε άνθρωπος που γεννιέται, είναι αυτόματα «υπήκοος». Ο μόνος τρόπος για να γίνει «πολίτης» είναι να υπηρετήσει μια - σχετικά σύντομη, αλλά σκληρή- στρατιωτική θητεία. Η μελλοντική κοινωνία δε μπορεί πλέον να βασίζεται στο πρότυπο του απαθούς πολίτη-καταναλωτή, αλλά εξαγνίζεται από τον άκρατο υλισμό και την οκνηρία, προστρέχοντας σε κλασσικές πρακτικές, με επίκεντρο τον πολίτη-πολεμιστή. 

Αξίζει να τονιστεί η πολυμορφία των νέων, που αποφασίζουν να γίνουν πολίτες. Ο «καλός μαθητής», ο «αθλητής», η «ωραία της τάξης». Όλοι τείνουν προς την ίδια επιλογή. Το δε στράτευμα, αξιολογεί το κάθε άτομο διαφορετικά και το τοποθετεί στην κατάλληλη θέση. Ο «καλός μαθητής» γίνεται αξιωματικός στην Υπηρεσία Πληροφοριών. Ο «αθλητής» γίνεται πεζοναύτης. Μέσω της θητείας, όλοι γίνονται «ίσοι» (αναφορικά με τις ευκαιρίες), διατηρώντας όμως στο έπακρο τη «διαφορετικότητά» τους και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Ο δε «αθλητής», καταλήγει (μέσω συνεχών ανδραγαθημάτων) να προαχθεί, από απλός πεζικάριος, σε αξιωματικό. Ένα μήνυμα, ότι στις (κρατικοποιημένες κοινωνίες, η εξέλιξη δεν είναι προδιαγραμμένη και δε βασίζεται σε οικονομικής-ή-άλλης φύσεως κληρονομικότητες. Αντίθετα, η εξέλιξη κερδίζεται δίκαια, σε ένα καθεστώς αξιοκρατίας (σε αντίθεση με την ισοπεδωτική «απόλυτη-ισότητα» της δημοκρατίας).

Εντούτοις, παρά τα σαφή μιλιταριστικά πρότυπα που υιοθετεί η ταινία, ουδέποτε επιχειρεί να εκθειάσει ή να ωραιοποιήσει τον πόλεμο. Στις μεγάλες μάχες, οι στρατιώτες βρίσκουν φριχτό θάνατο και μοιάζουν να «αναλώνονται» κατά εκατοντάδες, εν είδει σπονδής στο θεό Άρη. Πολλοί εκ των ηρώων, καταλήγουν σακατεμένοι, έχοντας αφήσει διάφορα μέλη του σώματός τους, στα αφιλόξενα πεδία των μαχών. Αλλά, ακριβώς αυτός ο ορατός κίνδυνος, είναι που προσδίδει αξία στην επιλογή των «πολιτών» και δικαιολογεί εν τέλει την υψηλή κοινωνική θέση που απολαμβάνουν. 

Ιδιαίτερης μνείας, χρήζει η σκηνή, κατά την οποία οι νεοσύλλεκτοι πεζοναύτες, συναντούν τον λοχαγό τους, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον καθηγητή που είχαν στο λύκειο. Πρόκειται ουσιαστικά, για μια σαφή τοποθέτηση, περί εκπαίδευσης, με ξεκάθαρο νόημα: ο εκπαιδευτικός δεν μπορεί να είναι ένας «θεωρητικός», αποστειρωμένος από το περιβάλλον. Οφείλει να δίνει ο ίδιος το παράδειγμα, με τη στάση και τις επιλογές του. Μακριά, από το κλασσικό φιλμικό πρότυπο των «προοδευτικών» και φιλειρηνικών δασκάλων, ο Βερχόφεν επιχειρεί να εμποτίσει τον σύγχρονο εκπαιδευτικό, με στοιχεία των «δασκάλων», όπως αυτοί απαντώνται στις ασιατικές ταινίες πολεμικών τεχνών. Ο δάσκαλος παύει να είναι ένας υπάλληλος με αυτοσκοπό τη μεταφορά πληροφοριών και εξελίσσεται σε έναν «οδοδείκτη» που οδηγεί τους μαθητές του στην πνευματική ολοκλήρωση και στη μετατροπή τους σε πολίτες/πολεμιστές. 

Αλλά και για τις γυναίκες της ταινίας, ο Βερχόφεν «βουτά» βαθιά στην ιστορία, προκειμένου να μπορέσει να τις απεικονίσει. Προσπερνά παγερά το μοντέρνο πρότυπο της “business woman” ή του «μοντέλου». Τολμά να αψηφήσει, ακόμα και τη συντηρητική φιγούρα της γυναίκας-μάνας. Εν τέλει, μοιάζει να βρίσκει τη «μούσα» του, σε θηλυκές μορφές, η καταγωγή των οποίων απαντάται στα «σκοτεινά χρόνια». Οι γυναίκες του Βερχόφεν (όπως αυτές απεικονίζονται στο πρόσωπο των νεαρών ηρωίδων) είναι πολεμίστριες. Διεκδικούν ίσα δικαιώματα και ανταγωνίζονται ισάξια τους άρρενες συναδέλφους τους. Συμμετέχουν με περίσσιο ζήλο στον πόλεμο και αναζητούν έτσι μια ισότητα στα κοινωνικά δρώμενα. Μια ισότητα, όμως, η οποία ξεφεύγει κατά πολύ από τις τετριμμένες σύγχρονες φεμινιστικές θεωρίες.

Όσο για τους «κακούς» του έργου; Και εδώ το μήνυμα είναι έκδηλο. Οι εξωγήινοι, δεν είναι κάποια «εναλλακτική φυλή» (όπως π.χ. οι Κλίνγκονς στο Star Trek). Ούτε καν έχουν μια «ανθρωπόμορφη παρουσία» (όπως π.χ. οι «γκρι άνθρωποι» στις «Στενές επαφές τρίτου τύπου»), οι εξωγήινοι στη συγκεκριμένη ταινία, είναι τεράστια, αηδιαστικά έντομα. Άμυαλα όντα, πολεμούν σχεδόν μηχανικά, ελεγχόμενα από ένα «έντομο εγκέφαλο». Τόσο η όψη τους, όσο και τρόπος του μάχεσθαι, που χρησιμοποιούν, παραπέμπουν σε «μάστιγα», παρά σε σύγκρουση πολιτισμένων αντιπάλων. Κάθε ομοιότητα με ομάδες-φανατικών (αναρχικών, μουσουλμάνων, κλπ) δε φαντάζει διόλου τυχαία. Εύκολα κάποιος θα μπορούσε να εκλάβει τη συγκεκριμένη επιλογή, ως ένα ακόμα «κωδικοποιημένο» μήνυμα: οι πολιτισμένοι, έναντι των βαρβάρων. Το κράτος, έναντι της αναρχίας. Το κάλλος, έναντι της ασχήμιας (φυσικής ή ηθικής). Στην ταινία, ο θάνατος του αντιπάλου, δεν αποτελεί μια φρικτή-αλλά- αναγκαία πράξη, αλλά μια φυσιολογική ενέργεια ρουτίνας, όπως το λιώσιμο ενός άψυχου ζωυφίου, με το παπούτσι μας. 

Ακόμα και οι ενδυμασίες των ηρώων, κρύβουν και αυτές το δικό τους μήνυμα. Οι γνώστες των ιστορικών θεμάτων, δε μπορούν παρά να παρατηρήσουν μια «ύποπτη» ομοιότητα, μεταξύ των στολών των αξιωματικών των διαγαλαξιακών πεζοναυτών, και των στολών των αξιωματικών του Γ’ Ράιχ. Αλλά και οι στολές των απλών πεζοναυτών, παραπέμπουν στις κλασσικές “field grey” στολές, των πεζικάριων της Βέρμαχτ. Ο ίδιος ο Βερχόφεν, είχε δηλώσει ότι «ξεπατίκωσε» τη σκηνή με τη «διαφήμιση / πρόσκληση για κατάταξη», από πλάνα του «Θριάμβου της θέλησης» της Λένι Ρίφενσταλ. Οι πιο ψαγμένοι δε, θα ανακαλύψουν ότι το τραγούδι που παίζουν οι πεζοναύτες στην χαλαρωσή τους είναι το Dixie, ο ύμνος του αμερικάνικου Νότου! 

Ο σκηνοθέτης, μοιάζει να έχει επίτηδες «ντύσει» όλη την προαναφερθείσα σημειολογία, με έναν μανδύα χοντροκομμένου black-humor και υπερβολικής βίας (που αγγίζει τα όρια του splatter). Αυτό είναι μια δικαιολογημένη επιλογή, καθώς η ευθεία και έντονη προβολή των παραπάνω ιδεών, θα «βάραινε» μάλλον υπερβολικά την ταινία, με ότι αυτό θα συνεπάγετο για τα αναμενόμενα κέρδη της. Αυτό έγινε ορατό στην γερμανική (μεταγλωττισμένη) εκδοχή της ταινίας, στην οποία αρκετές πολιτικές αναφορές έχουν εξαλειφθεί. 

Το σενάριο βασίστηκε στο ομότιτλο βιβλίο του Robert A. Heinlein, που κυκλοφόρησε το 1959. Οι απόψεις του γερμανικής καταγωγής Heinlein (1907 – 1988), απόφοιτου της αμερικανικής Σχολής Ναυτικών Δοκίμων, ήταν κάθε άλλο παρά πολιτικά-ορθές. Το βιβλίο του, σε αντίθεση με τα «καλυμμένα μηνύματα» της ταινίας, έδινε ένα σαφές ιδεολογικό στίγμα. Σύμφωνα με το βιβλίο: «Οι Δημοκρατίες του 20ου αιώνα κατέρρευσαν, καθώς οι πολίτες οδηγήθηκαν στο να πιστέψουν ότι μπορούσαν να αποκτήσουν οτιδήποτε, απλά και μόνο ψηφίζοντας υπέρ αυτού, δίχως να ιδρώσουν ή να μοχθήσουν». Κατά τη ρήση του πρωταγωνιστή, η ελευθερία δεν χαρίζεται από οποιοδήποτε «πεφωτισμένο πολιτικό σύστημα», αλλά κατακτάται με κόπο και θυσίες.

Δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι η νουβέλα “Starship Troopers”, δε γράφτηκε για να αποτελέσει «μια περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας», αλλά ένα «πολιτικό μανιφέστο» των απόψεων του συγγραφέα. Τα δε αποσπάσματα, κατά τα οποία οι αξιωματικοί διδάσκονται «Ιστορία και Ηθική Φιλοσοφία» στη σχολή τους, αποτελούν μια σπουδή στη συντροφικότητα μεταξύ πολεμιστών και στην ανάγκη για γαλούχηση επιθετικού πνεύματος στο στράτευμα.

ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΟΥΡΑΝΟΣ / Πηγές: εδώ, εδώ, εδώ κι εδώ και το άρθρο «STARSHIP TROOPERS - ΠΟΛΙΤΕΣ ΜΕ ΟΠΛΑ» του Κωνσταντίνου Κυρίμη, (περιοδικό PATRIA, τεύχος 34)